Integraal werken. Het is binnen het sociaal domein een begrip dat veel genoemd wordt, maar wat houdt het nou precies is? Hilde van Xanten, senior adviseur sociale zorg bij Movisie: ‘Volgens mij zijn er twee dimensies van integraal werken. Aan de ene kant zijn er de organisatorische aspecten om tot een gezamenlijk ondersteuningsplan en uitvoering te komen. Het gaat dan bijvoorbeeld over het ontwikkelen van werkwijzen en afspraken over het benutten van verschillende expertises. Aan de andere kant gaat integraal werken over een aanpak waarin er aandacht is voor alle leefgebieden van een cliënt als één samenhangend geheel, waar de cliënt en zijn netwerk ook veel over te zeggen heeft. Nu zit het nog vaak op de samenwerking van de professionals, het moet door ontwikkelen naar echte samenwerking mét de cliënt, die moet en mag meebepalen wat er moet gebeuren.’

Integraal werken over de wetten heen

Van Xanten is ziet dat er in het land steeds meer aandacht is voor hoe integraal te werken, er wordt geëxperimenteerd en er zijn ook al goede voorbeelden te vinden. Toch is er nog volop ruimte voor verbetering. Niet alleen wat betreft de positie van cliënten bij het integraal werken, maar ook wat betreft de samenwerking tussen professionals en de randvoorwaarden daarvoor. ‘We zien heel vaak dat bijvoorbeeld zorg en ondersteuning én werk en inkomen nog niet natuurlijk samenwerken. Ze vallen in verschillende wettelijke kaders, met eigen regels en werkwijzen en dan wordt het voor professionals lastig om een samenhangend ondersteuningsplan op maat op te stellen. Maar op de plekken waar gemeente en aanbieders samen komen tot één visie, de werkwijzen echt op elkaar afstemmen en de bekostiging daarop laten aansluiten, blijkt het wel mogelijk.’

Integraal werken sociaal domein en ggz

Ook de samenwerking tussen het sociaal domein en de ggz is nog niet vanzelfsprekend. Daar zijn allerlei redenen voor zoals andere vormen van financiering, andere regels en verantwoordelijkheden en issues rond privacy. Maar toch zou het morgen al anders kunnen én moeten, vindt psychiater Niels Mulder. l jarenlang pleit hij voor een betere samenwerking tussen het sociaal domein de ggz. En ondanks dat die samenwerking mondjesmaat op gang komt, zijn er nog grote stappen te maken. ‘Heel veel cliënten en patiënten hebben te maken met zowel psychische als sociale problemen. Om hen echt goed te helpen, moeten het sociaal domein en de ggz dus samenwerken. Dat gebeurt echt nog te weinig. Het zit nog niet in het systeem en is geen basisprincipe.’

Verschuil je niet

Toch blijft de echte samenwerking vanwege de eerder genoemde redenen vaak nog achterwege. Maar je achter die redenen verschuilen is volgens Mulder niet nodig. ‘Theoretisch gezien kunnen we die samenwerking morgen al verbeteren. Er staat ons niks in de weg. Als professional moet je zelf je professionele vrijheid en verantwoordelijkheid gebruiken om te doen wat goed is. De zuilen en de schotten die er nu zijn, en die een samenwerking misschien bemoeilijken, hebben we zelf in het leven geroepen en kunnen we dus ook zelf weer laten wegvallen.

Niveaus integraal werken sociaal domein

Dat kan op verschillende niveaus. Voor de bovenste twee niveaus, regionale samenwerking en landelijke akkoorden, is tijd nodig. Maar het eerste niveau, dat van de cliënt, is een niveau waar we met elkaar morgen al het schot kunnen laten vallen. Ik kan morgen al de samenwerking zoeken met een collega uit het sociaal domein om zo samen mijn patiënt of cliënt te helpen. Het schot tussen de samenwerking van sociaal domein en ggz hoeft er op dit niveau echt niet te zijn. Dat houden we zelf in stand.’