Toen de coronacrisis uitbrak werd het ineens erg stil bij Makers Unite, een sociale onderneming in de Bijlmerbajes voor co-creatie en social design. Oprichter Thami Schweichler vreesde zelfs voor een faillissement, want alle lopende opdrachten werden afgezegd of uitgesteld. Toch kwamen uitgerekend de eigen doelgroepen van Makers Unite – lokale Amsterdammers, vluchtelingen en nieuwkomers – met oplossingen om de crisis door te komen. De afgelopen maanden produceerden zij samen duizenden mondkapjes voor dak- en thuislozen in Amsterdam. En inmiddels legt Makers United zich toe op de productie van schorten voor de zorg. ‘Zonder corona hadden we nooit geweten dat hier kansen lagen’, aldus Thami.

Bedrijvigheid

Bij binnenkomst in het atelier van Makers Unite is het een al bedrijvigheid. Terwijl een leverancier een bestelling aflevert, zijn een aantal mensen druk met opruimen en dozen versjouwen. Een drietal kleermakers werkt gestaag aan mondkapjes achter tafels met naaimachines. Thami loopt rond en handelt nog een telefoontje af. ‘Nog één minuutje. Dan kom ik eraan’, verontschuldigt hij zich. Even later kan het gesprek beginnen.

Sociale inclusie

Makers Unite begon in 2016 als een social designproject bij The Beach, een organisatie in Amsterdam Osdorp waar kunstenaars samen met buurtbewoners, werklozen, studenten, ex-gedetineerden en vluchtelingen sociale en duurzame innovaties creëren. Toen Thami hier – naast zijn werk voor een start up voor motorfietsen – als vrijwilliger aan de slag ging, groeide bij hem de overtuiging dat sociaal ondernemerschap een grote bijdrage kan leveren aan sociale inclusie, het gevoel om ergens bij te horen. ‘Als je als vluchteling een nieuw land binnenkomt, kom je in een systeem terecht waar je geen individu, maar een nummer bent. Zo’n systeem schept geen vertrouwen, terwijl vluchtelingen juist vertrouwen nodig hebben. En een veilige plek waar ze mensen ontmoeten met wie ze een band kunnen opbouwen. Dat stuk laat de overheid liggen en daar ligt in mijn ogen een taak voor de maatschappij. Voor sociale ondernemers.’

Reddingsvesten

Thami vertelt over een verzoek om ‘iets’ nieuws te maken van de reddingsvesten van bootvluchtelingen op de Griekse eilanden. Thami: ‘Stuur maar een doos, zei ik, dan kijken we wel wat we ermee kunnen. We beginnen gewoon.’ Tijdens brainstormsessies ontstond vervolgens het idee voor een oranje broche voor Koningsdag: een symbool van hoop en verbinding, een nieuwe start in een nieuw land. ‘Uiteindelijk hebben we er toen een stuk of duizend gemaakt en verkocht tijdens een grote campagne op Koningsdag. De opbrengst werd gedoneerd aan de Refugee Company en Movement on the Ground.’

Bijvangst

De niet in geld uit te drukken opbrengst was misschien nog wel belangrijker, namelijk de gesprekken die op gang waren gekomen tussen lokale Amsterdammers enerzijds en asielzoekers en statushouders anderzijds. Doordat de nadruk lag op het creatieve proces konden gesprekken al doende ontstaan. Die ‘bijvangst’ waren nieuwe contacten en vriendschappen, maar ook een groter zelfvertrouwen en een meer realistische kijk op de mogelijkheden voor statushouders en asielzoekers om in Nederland als kunstenaar aan de slag te gaan.

Talentontwikkeling

En daarmee ontstond het idee voor een talentontwikkelingsprogramma, het begin van Makers Unite. Thami: ‘Wij geloven niet dat werk op zichzelf de meest duurzame weg is naar integratie. We zien dat het grootste deel van de nieuwkomer na drie jaar vakkenvullen afstompt en in een depressie vervalt. Daarom denken wij dat mensen veel beter integreren wanneer zij een opleiding kunnen volgen en gaan doen waar hun passie ligt. Niet dat dat niet hard werken is. Wanneer je in Nederland als kunstenaar je brood wilt verdienen, dan zul je er ook allerlei baantjes naast moeten doen. Met ons programma creëren we hierover bewustzijn en helpen mensen helpen bij het vinden van een juiste opleiding, stage of werkplek. Mensen met een talent moeten de kans krijgen om hun talent te benutten, die kans krijgen ze niet van de gemeente.’

Co-creatie

Inmiddels heeft Makers Unite een flexibel productieteam van ongeveer tien mensen en hebben meer dan 160 nieuwkomers deelgenomen aan het programma van Makers Unite: allemaal nieuwkomers of mensen met een migratieachtergrond die verder willen in de creatieve industrie – bijvoorbeeld als kunstenaar, ontwerper, webdesigner, fotograaf of filmmaker. Er is een eigen merk (MU) en er zijn samenwerkingen ontstaan met lokale ondernemers en zelfs met grote merken als Ben & Jerry’s, waarvoor Makers Unite een duurzame collectie van vijfduizend T-shirts en truien heeft ontworpen en gemaakt. ‘In alles wat de sociale onderneming doet, is co-creatie het belangrijkste uitgangspunt: samen iets maken brengt mensen met verschillende culturele achtergronden dichter bij elkaar en zorgt voor wederzijds begrip en vertrouwen.’

Impact

In 2019 draaide Makers Unite een commerciële omzet van drie ton, een omzet die ze dit jaar ook hopen te halen, dankzij de nieuwe projecten afkomstig uit de zorg. Thami’s doel is om het programma verder op te schalen, ook internationaal. ‘Onze uitvalbasis blijft Amsterdam, maar we zijn nu ook bezig om in Italië, Jordanië en Libanon werkplaatsen van Makers United op te zetten. Het concept werkt. Wereldwijd zijn er zeventig miljoen vluchtelingen. En daar zitten heel veel creatieve mensen met talenten tussen, die op lokaal niveau kunnen bijdragen aan oplossingen. Zoals hier tijdens de coronacrisis ineens een tekort bleek te zijn aan schorten. Wegwerpschorten voor de zorg, die Nederland normaliter uit China importeert voor één euro per stuk. Wij kunnen die hier ook maken voor twee euro per stuk. Dat lijkt duurder, maar daarmee creëer je werk voor iemand die anders een uitkering krijgt. Uiteindelijk bespaar je dus geld. Steeds weer stel ik mezelf de vraag of het relevant is wat we doen. Hoe zorgen we voor impact? En hoe dragen we bij aan een economie waar geld een middel is, in plaats van een doel op zich?’