Ieder jaar is er een aanwas van minstens 3500 pleegouders nodig om goede matches tussen ouders en pleegkinderen te kunnen maken, zegt Pleegzorg Nederland. Maar in plaats van meer melden zich juist steeds minder nieuwe pleegouders aan. In 2022 woonden 21.705 jeugdigen voor korte of langere tijd bij pleegouders, bleek eerder dit jaar uit de Factsheet 2022 van Pleegzorg Nederland. Dat komt neer op een afname van 5 procent in vergelijking met 2021.

Week van de Pleegzorg

In 2022 zijn 3.279 jeugdigen bij pleegouders geplaatst. De plaatsing van kinderen bij een pleeggezin wordt steeds lastiger: vorig jaar lag het aantal nieuwe pleegouders op een ‘historisch laag’ niveau. Er waren 1712 nieuwe pleegouders qua instroom. Maar In dezelfde periode stopten ook 2228 pleegouders. Per saldo slonk het aantal pleegouders dus met ruim 500 pleegouders.

Het leidt ertoe dat in de Week van de Pleegzorg volop aandacht gevestigd wordt op pleegzorg en het tekort aan pleegouders. In het hele land zijn daarom informatiebijeenkomsten gepland voor mensen die meer willen weten over pleegzorg of overwegen om pleegouder te worden. Daarnaast worden pleeggezinnen tijdens deze dagen ook in het zonnetje gezet. Tegelijkertijd brengt het tekort ook andere ontwikkelingen op gang waar professionals in het sociaal domein mee te maken hebben.

1. Deeltijdpleegzorg zit in de lift

Steeds vaker is sprake van deeltijdpleegzorg. In de meeste gevallen wonen kinderen dan door de week thuis en verblijven ze in weekenden en vakanties bij hun pleeggezin. Maar het komt ook voor dat kinderen die bij pleegouders wonen een deel van de tijd bij een ander pleeggezin doorbrengen. Deeltijdpleegzorg heeft als doel het ontlasten van het gezin, zodat het kind thuis kan blijven wonen. Ongeveer een kwart van de nieuwe plaatsingen gaat om deeltijdpleegzorg. In de meeste gevallen wonen kinderen dan door de week thuis en verblijven ze in weekenden en vakanties bij hun pleeggezin. Maar het komt ook voor dat kinderen die bij pleegouders wonen een deel van de tijd bij een ander pleeggezin doorbrengen.

De opkomst van deeltijdpleegzorg is te verklaren: zo wordt binnen de jeugdzorg steeds kritischer gekeken naar uithuisplaatsingen. Omdat ouders en kinderen zo’n beslissing voor de rest van hun leven meedragen, wordt er door professionals gepoogd om zo lang en zoveel mogelijk het gezin bij elkaar te houden. ‘De beweging naar het voorkomen van uithuisplaatsingen maakt dat er voor het tweede jaar op rij sprake is van een toename van de deeltijdpleegzorg. Dit is een gewenste ontwikkeling’, meldt Pleegzorg Nederland. Vorig jaar ging ongeveer een kwart van de nieuwe plaatsingen om deeltijdpleegzorg.

2. Aantal gezinshuizen groeit

Het aantal stellen dat zich aanmeldt als pleeggezin wordt weliswaar steeds kleiner, maar gezinshuizen schieten als paddenstoelen uit de grond. Waren het er 10 jaar geleden nog 479, eind 2021 waren het er al bijna duizend. In een gezinshuis bieden gezinshuisouders volgens het 24×7-principe opvoeding, ondersteuning en zorg aan bij hen in huis geplaatste kinderen en jongeren. Anne Marie Boon-Rozendaal runt een gezinshuis in Gouda. Wat komt er bij kijken als je een gezinshuis wil opzetten? ‘In ieder geval een groter huis, 24/7 beschikbaarheid en vooral heel veel ruimte in je hart’, vertelt ze in dit artikel.

3. Professionals zetten hun beste beentje voor

Niet altijd zijn er voldoende pleegouders in het netwerk, soms is de juiste match er niet. Dan houdt het normaal gesproken op voor het kind. Maar niet in Limburg, daar experimenteren professionals van Pactum, organisatie voor hulp bij opvoeden, jeugdhulp en pleegzorg met Pleegzorg Dichtbij. En met succes.

Pleegzorg Dichtbij is een extra stap in het zoekproces naar een goede match tussen kind en pleegouders. Het zoekgebied wordt uitgebreid. Belangrijk aspect is dat zowel het kind als de ouders worden betrokken in de zoektocht naar een match met pleegouders. ‘Het is een intensief traject’, vertelt Rachel van Meijel in dit stuk. ‘We bespreken met kind en ouders: “Hoe willen jullie dat wij gaan zoeken?” We focussen gezamenlijk op wat het kind nodig heeft en wat de ouders belangrijk vinden. Dan gaan we op zoek in de sociale omgeving van het kind. Bijvoorbeeld via school of op de voetbalclub. Vaak zijn het gezinnen die zich aangesproken voelen door het profiel van het kind en die graag iets voor dit kind willen betekenen.’

4. De informele hulp voor gezinnen groeit

Waar de jeugdzorg en pleegzorg overbelast worden, daar staat tegenover dat de informele gezinshulp in de wijk groter wordt. Buurtgezinnen, waarbij gezinnen die steun kunnen gebruiken gekoppeld worden aan een stabiel en warm nest in de buurt, groeide sinds de oprichting in 2015 explosief.

Inmiddels zijn al meer dan honderd gemeenten aangesloten bij het landelijke initiatie, waarbij vraaggezinnen (ouders die om wat voor reden dan ook hulp kunnen gebruiken) gekoppeld worden aan steungezinnen in de buurt. Dat kan bijvoorbeeld gaan om kinderen uit eenoudergezinnen die bij een ander gezin wekelijks gaan spelen. Zo wordt de ouder ontlast. Of denk aan een tiener die het lastig vindt om zich thuis te concentreren op het huiswerk en hulp krijgt van een ouder echtpaar. ‘Er zijn veel gezinnen waarin sprake is van stress, waar het tegenzit. Denk aan een scheiding, armoede, een zieke ouder, een burn-out en ga zo maar door. Met een steungezin in de buurt krijgen die kinderen juist wat extra liefde en aandacht’, schetst Bibo. ‘Ook verbreden we op deze manier de horizon van ouders én kinderen.’

Het bieden van deze informele zorg moet ook zien als vorm van preventie, legt Bibo uit. ‘Wij willen juist voorkomen dat de problemen in een gezin verergeren en eraan bijdragen dat kinderen fijn kunnen opgroeien in hun eigen gezin, juist op momenten dat het lastig is.’