In de vijf jaar dat mensen in de geldproblemen zitten, hebben ze meestal al veel contacten met de huisarts, met de uitkeringsambtenaar, met het wijkteam of met de ggz. ‘Niemand die in die jaren dan eens vraagt: “Vindt u het prettig als iemand eens meekijkt met uw financiële situatie?” Als mensen in een eerder stadium van hun geldproblemen hulp krijgen, worden veel schulden en persoonlijke problemen vermeden.’ Aldus Pieter Hilhorst, onderzoeker en medeoprichter van de Goede Gieren en Amargi, een organisatie die mensen in financiële problemen helpt.

Schuldhulpverlening

‘Mensen vragen pas hulp als ze de bodem raken. Wij merken in de praktijk dat ze veel eerder hulp hadden aanvaard als ze eerder waren gevraagd’, zegt Hilhorst tijdens het congres ‘Armoede en schulden doorgrond’ op 3 april in de Reehorst in Ede. Hilhorst laat de harde cijfers zien; ruim 1,1 miljoen mensen hebben financiële problemen en lopen op korte termijn het risico in schulden te geraken. 500.000 Mensen hebben problematische schulden, zij kunnen hun schulden niet binnen 3 jaar afbetalen. ‘Toch zitten maar 153.000 mensen in de schuldhulpverlening’, aldus Hilhorst.

Maatschappelijke kosten

Wat kan de sociale professional doen? Allereerst zorgen dat je er snel bij bent, volgens Hilhorst. Want mensen die schulden hebben, komen daar niet van af. ‘De situatie waarin mensen zich bevinden wordt ernstiger, de problemen groter. Schulden leiden tot grote maatschappelijke kosten, want deze mensen leven onder grote stress, zijn veel ziek, hebben een kleiner sociaal netwerk en maken dus noodgedwongen veel gebruik van zorg. De incassobureaus en de boetes op schulden die schuldenaren voortdurend krijgen opgelegd, maken de ellende steeds groter.’

In vroeg stadium hulp bieden

Wat er volgens Hilhorst moet gebeuren, is dat alle partijen, ook de woningcorporaties en energiebedrijven, in een vroeg stadium aan de cliënt hulp aanbieden. Hilhorst geeft een voorbeeld: ‘Het waterbedrijf in Den Haag voert wekelijks 800 huisbezoeken uit. Aan mensen die niet kunnen betalen wordt nu de vraag gesteld: “Vindt u het prettig als iemand meekijkt met uw financiën?” In de eerste maand waren er nul aanmeldingen. Omdat de watermedewerkers altijd de straat opgingen met: “U moet betalen anders gaat de kraan dicht”. De medewerkers moeten nu een andere houding aannemen, namelijk de helpende hand bieden. Dat is even een omslag.’

Maatschappelijke kosten

Een dergelijke aanpak vergt veel van alle partijen die betrokken zijn bij de schulden van de cliënt, volgens Hilhorst. Niet in de laatste plaats van de professional die partijen moet overtuigen dat de cliënt en schuldeiser meer gebaat is bij een goede betalingsregeling zonder nieuwe boetes. ‘De sociaal werker zou partijen beter kunnen overhalen door te wijzen op de maatschappelijke kosten van armoede en schulden van cliënten. Door concreet voor te rekenen wat het de samenleving kost als mensen in armoede blijven zitten, bijvoorbeeld aan ziektekosten, de kosten van hulp en ondersteuning en administratie voor de opgelegde boetes.

Verantwoordelijkheid

Het organiseren ervan is niet eenvoudig, omdat partijen een ‘ingenieursvisie hebben’. ‘Problemen van mensen worden opgeknipt en iedereen gaat op zoek naar een deeloplossing. Zodat niemand de eindverantwoordelijkheid voor het geheel heeft’, zegt Hilhorst. Hij pleit er voor dat organisaties meer actief hulp aanbieden. ‘Op het moment dat iemand in de bijstand komt, moet de professional vragen: “U krijgt minder inkomen, hebt u een plan hoe u dat opvangt?” Dat een stap die alle organisaties nog moeten zetten.’