Donderdagochtend negen uur: druk pratend stromen tien sociaal werkers van het wijkteam binnen. Het past maar net in de kleine vergaderzaal. Ik vertel dat ik de aankomende maanden onderzoek bij hen zal doen. Wat is jullie grootste vraagstuk? Eén van de tien vertelt: ‘We zijn nog net geen “afvoerputje” voor alle soorten vragen die andere organisaties niet kunnen of willen oppakken, of waarvan inwoners niet weten waar ze ermee terecht kunnen.’

Positionering

Herkenbaar? Voor mij wel. Positionering – waar zijn wij als team wel en niet van en hoe verhouden we ons tot samenwerkingspartners – is voor de sociale teams die ik de afgelopen jaren onderzocht vaak hét vraagstuk. Het is immers de basis van waaruit je werkt. Als het niet helder is of je een aanvaller of verdediger bent, dan is het moeilijk te bepalen wat jouw plaats op het speelveld is, wanneer jij aan de bal bent of hem juist weer moet afgeven. Als je als sociaal werker niet weet wat de rol en positie van je team is ten opzichte van bijvoorbeeld vrijwilligersorganisaties, dan blijft het in de samenwerking elke keer zoeken naar de juiste opstelling. Ook in ons recente onderzoek naar besluitvorming van sociaal werkers zien Marcel Spierts en ik dit sterk naar voren komen.

Visie

Positionering vraagt om een visie als team op wat die positie zou moeten zijn en hoe je die het beste kunt vormgeven. Denk hierbij aan een gesprek met je collega’s over vragen als: wat verstaan wij als team onder collectief werken en het versterken van de netwerken in de buurt? Hoe willen wij samenwerken met vrijwilligersorganisaties? Wat betekent de gewenste beweging van individuele ondersteuning naar collectiviseren precies en wat vraagt dit aan kennis, vaardigheden en houding van ons als teamleden? En: wat hebben wij daarvoor nodig?

Gemis

In ons onderzoek zagen we ook dat maar weinig professionals het gesprek over dergelijke vragen daadwerkelijk voeren. Zij ervaren wel een sterke druk door hoge en botsende verwachtingen, en plaatsen geregeld kritische kanttekeningen bij de beleidsaannames van de gemeente: ‘het is een droomwereld’, vond een van de sociaal werkers die wij spraken. Toch leidde dit zelden tot tegenspraak of het bepalen van een eigen visie en positie richting bijvoorbeeld de gemeente. En dat is een gemis.

Gemeenschappelijke norm

Het gebrek aan een heldere positie belemmert het dagelijks handelen van sociaal werkers. Er is geen gemeenschappelijke norm die als een basis onder het handelen van het team ligt en waar professionals bij het maken van beslissingen op terug kunnen vallen. We weten dat professionals weinig tijd nemen om afwegingen te expliciteren en te delen, en dat het maken van een beslissing dus vaak een individuele aangelegenheid is. Zonder gemeenschappelijke norm zet dat de deur open naar willekeur. Het maakt het óók lastiger om je besluit te verantwoorden richting inwoner, opdrachtgever en samenwerkingspartners. Daarnaast bemoeilijkt het ontbreken van een positie het varen van je professionele koers op basis van de kernwaarden van het vak van sociaal werker.

Spelverdeler

Er valt veel te leren van de voorbeelden waarin professionals wél actief aan het roer gaan staan. Omdat ze niet langer het afvoerputje, maar de spelverdeler willen zijn. Zoals het team dat het initiatief nam om samen met Movisie hun opdracht tot ‘het versterken van de pedagogische civil society’ te concretiseren en te vertalen naar hun werk met gezinnen. Door als team zelf een profielschets te maken, ontwikkelden zij actief een werkbare visie op de abstracte gemeentelijke opdracht.

Dag van de Sociaal Werker

Veelzeggend was ook het signaal dat een grote groep sociaal werkers twee weken geleden op de Dag van de Sociaal Werker gaf. Toen wij hen voorlegden hoe zij hun besluitvorming willen versterken, kozen ze massaal voor het ontwikkelen van een visie om daarmee meer actorschap aan de dag te leggen.

En jij?

En jij? Hoe ben jij als professional bezig met je eigen positie? Als je hiermee aan de slag wilt, neem dan eens een kijkje bij de reflectievragen op bladzijde 133 van ons recente onderzoek naar besluitvorming. Die vormen een laagdrempelig startpunt voor jezelf én voor je team.

Sanneke Verweij is onderzoeker bij Movisie.