De eenzaamheid, depressiviteit, de uitzichtloosheid van mensen met geldzorgen. Het wordt allemaal versterkt door deze coronatijd. ‘Mensen spreken niemand meer en komen snel in de negatieve spiraal terecht’, zegt John Wildenberg. Hij is eind september gekozen tot Schuldhulpverlener van het Jaar 2020. ‘Dan worden geldzorgen algauw uitvergroot tot flinke schulden. Het is lastig om mensen die in de schulden zitten te bereiken, maar er zijn inmiddels mooie en hoopvolle initiatieven. Zoals “crew against corona”, waarbij vrijwilligers boodschappen doen, voedselpakketten bij mensen brengen en contact leggen met hulpverleners.’
Stress sensitieve dienstverlening
Hij is niet zomaar Schuldhulpverlener van het Jaar 2020 geworden. In zijn organisatie Farent is Wildenberg bezig met de uitvoering van de zogenoemde “stress sensitieve dienstverlening”. Deze aanpak richt zich niet op het zo snel mogelijk van problemen van cliënten, maar om mensen te coachen zodat ze hun problemen zelf op kunnen lossen. Daarnaast heeft Wildenberg het spel “schuldenescape” voor jongeren van 16 tot 19 jaar bedacht, om hen te waarschuwen tegen schulden. Verder gaat Wildenberg de boer op met zijn praktijkervaring als schuldhulpverlener bij de gemeenten en het ministerie van SoZaWe.
Hersenen lam
Stress sensitief werken – langdurige stress door schulden legt de hersenen lam bij cliënten – laat zeker resultaten zien, zegt Wildenberg, die een pilot heeft gedraaid in Den Bosch. ‘Schuldhulpverlening draaide altijd om het oplossen van de problemen van je cliënt. We kunnen mensen nu duurzaam uit de schulden houden doordat cliënten zelf plannen maken om hun problemen aan te pakken. Ze kunnen fouten maken, daarvan leren en als ze later in een vergelijkbare situatie terecht komen, dan weten ze hoe ze schulden kunnen vermijden.’
Voorkomen en genezen
Wat hem vooral opvalt in de schuldhulpverlening is dat mensen zich niet durven te melden. Wildenberg: ‘Schulden zijn een verborgen probleem. Uit onderzoek blijkt dat mensen er gemiddeld vijf jaar over doen om zich voor schuldhulpverlening aan te melden. Als mensen dan open staan voor hulp duurt het nog het nog een jaar voor je in zo’n schuldentraject komt, dat vervolgens ook nog eens minimaal drie jaar duurt. Ik denk dat het nodig is dat overheidsregelingen minder complex zijn – zoals de toeslagen. Daarnaast moeten we af van het idee dat mensen hun schuld moeten inlossen met lange stroperige trajecten. Het allerbelangrijkste is en dat we nog meer inzetten op preventie en vroegsignalering van schulden. Voorkomen is altijd beter dan genezen.’
Mensen met problematische schulden krijgen vanaf 1 januari 2021 betere hulp, doordat gemeenten vanaf dat moment de rechter mogen adviseren over oplossingen zoals schuldenbewind of gemeentelijke schuldhulpverlening. De nieuwe wet regelt dat gemeenten drie maanden nadat schuldenbewind is ingesteld de rechter mogen adviseren of een inwoner het beste kan worden geholpen door voortzetting van het bewind, of door een lichtere vorm van gemeentelijke ondersteuning. Gemeenten kunnen zo hun regierol bij schuldhulpverlening beter vervullen.
Schuldig aan schulden
Volgens Wildenberg is het daarnaast nodig dat de samenleving zich anders opstelt tegenover mensen met schulden. Het tij begint te keren: ‘Tot voor kort was het idee dat mensen zelf schuldig zijn dat ze in de schulden zitten. Dat beeld verandert; nu realiseren we ons dat het iedereen kan overkomen als je bijvoorbeeld je werk kwijt raakt, gaat scheiden of langdurig ziek wordt. Dat veranderende beeld zal denk ik ook helpen om mensen met schulden sneller te bereiken. Want dat is op dit moment eigenlijk de grootste uitdaging: hoe krijg je contact met schuldenaren en hoe krijg je ze zover dat ze hulp aanvaarden.’
Besef bij werkgevers
‘Wij kregen te maken met een man die al drie maanden van de radar was verdwenen’, vertelt Wildenberg. ‘Hij kreeg medische problemen, kon niet meer naar werk, kreeg ook nog corona en de revalidatie lukte ook niet. Uiteindelijk heeft de werkgever aan de bel getrokken bij de broer van deze man toen zijn arbeidscontract dreigde te verlopen. De broer heeft de hulpverlening zijn huis binnen gekregen. Mensen in de problemen komen snel in een negatieve spiraal terecht, waar ze nauwelijks zelf meer uit komen. Ik ben blij met het besef bij werkgevers dat het soms nodig is om inbreuk te plegen in iemands privéleven als er financiële problemen zijn.’
Woningcorporatie
En ja, het gebeurt ook dat je als schuldhulpverlener helemaal niet binnen komt bij mensen. ‘Dan moet je heel ingenieus zijn, bijvoorbeeld via de deurwaarder en via de woningcorporatie contact proberen te maken. Of je gaat je cliënt met hulp van de buurman bellen, dan nemen mensen wel op.’
Diep water
De coronacrisis maakt de hulpverlening, maar zeker ook de opeenstapeling van problemen lastig. Wildenberg ziet nu veel flexwerkers en arbeidsmigranten in de schulden terecht komen. ‘Vooral de arbeidsmigranten zijn niet in beeld bij de hulpverlening of de gemeente, maar ze wonen vaak wel met hun gezin hier in Nederland. Zo ontstaat een nieuwe groep die in diep water terecht komt. Ik denk dat de overheid een ruimhartig beleid moet voeren voor deze groepen. Ik zie in deze coronatijd ook mooie initiatieven ontstaan. Wij hebben bijvoorbeeld in Den Bosch met partners afgesproken een digitaal webinar te houden voor mensen die geldzorgen hebben. Mensen kunnen anoniem deelnemen. Als dat succesvol is en we op deze manier mensen goed kunnen bereiken, is het wellicht ook een mogelijkheid om mee verder te gaan na de coronacrisis.’
John Wildenberg is Schuldhulpverlener van het Jaar 2020 geworden – een titel van Schouders Eronder: een organisatie voor kennisontwikkeling, innovatie en professionalisering in de schuldhulpverlening. Zodat zoveel mogelijk mensen met schulden zo goed mogelijk geholpen. Meer weten>>
- Praktijkvoorbeelden van financiële problemen en oplossingsmogelijkheden
- Inspiratie en stof tot nadenken over mensen met schulden en het bieden van oplossingen
- Een voorbeeld hoe je kennis en ervaring omzet in preventief werken
