Roos, wat was de aanleiding om de bundel ‘Impact in de marges van het meetbare’ te maken?

“Het definiëren en verantwoorden van impact is een vraagstuk waarvan we zien dat het overal speelt. In deze bundel brengen we kennis en praktijkervaringen bij elkaar, met inspirerende interviews. We hebben voor vijf thema’s gekozen: eenzaamheid onder jongeren, jongerenwerk, mensen in de laatste levensfase, dementie en het overbruggen van afstand tot de arbeidsmarkt. Bij elk thema komen mensen uit de beroepspraktijk en een onderzoeksexpert aan het woord.”

Welke aspecten spelen er rondom het maken van impact en de verantwoording daarvan?

“Een aspect is het verschil in opvatting over verantwoording tussen gemeenten en sociaal professionals. In veel gemeenten merken sociaal werkers dat de manier waarop zij hun impact verantwoorden niet genoeg is. De wethouder of beleidsadviseur vindt de impact niet duidelijk genoeg of niet groot genoeg van omvang. Gemeenten staan op zich open voor rapportages in de vorm van bijvoorbeeld ervaringsverhalen, maar als puntje bij paaltje komt overheerst toch vaak de doelmatigheidslogica en willen ze er cijfers bij zien.”

Sociaal professionals en beleidsmakers kijken dus iets anders aan tegen verantwoording over resultaten van sociaal werk. Leidt dat tot frustratie in het veld?

“De sociaal professionals die we spraken zagen het niet als blijk van wantrouwen dat ze verantwoording moeten afleggen. Ze begrijpen dat de gemeente ook een beetje vastzit in een systeem waarin doelmatigheidslogica dominant is. Ze kennen elkaar, zitten samen om tafel en zien dat gemeenten zelf ook worstelen hoe ze hun financiële uitgaven goed kunnen verantwoorden. Het komt ieder jaar terug in de beleidscyclus, ook voor projecten waarvan je als beleidsmaker allang weet dat ze goed werken. In de bundel kijken we hoe je die twee werelden bij elkaar kan brengen.”

Hoe gaan ze om met die behoefte aan cijfers?

“Sociaal professionals zien het als een aspect van hun werk om dat gat te overbruggen en proberen die verantwoording zo goed mogelijk te doen. Voortgang monitoren ze bijvoorbeeld met vragenlijsten die deelnemers invullen of door ervaringsverhalen in de rapportage op te nemen. Soms nemen sociaal werkers een cliënt mee naar het gesprek met de wethouder of beleidsadviseur, om diens ervaringsverhaal te delen. Waar mogelijk voegen ze cijfers toe. Helaas val je dan vaak terug op cijfers zoals het aantal bijeenkomsten en deelnemers. Je beschrijft dan eigenlijk niet de impact waar het echt om gaat. Ook door gemeenten ingehuurde bureaus blijven vaak steken in cijfers die weinig zeggen. Ze hebben lang niet altijd de kennis en ervaring in huis die nodig is om impact, effectiviteit en uitkomsten van sociaal beleid te meten. Of krijgen er niet genoeg geld voor.”

Wie bepaalt eigenlijk wat de beoogde impact is?

“Die vraag komt in de bundel zeker aan bod. Wat is voor jou impact? Is het een term die je zelf gebruikt, of gebruik je het omdat je moet verantwoorden wat je doet? Sommige werkplaatsen sociaal domein laten een mooi voorbeeld zien. Hier bepalen beleidsmakers en sociaal werkers, met betrokkenheid van cliënten en experts, samen wat impact is. En vanuit gelijkwaardigheid spreken ze af hoe ze dat gaan verantwoorden. Een ander mooi voorbeeld is Join Us, een programma voor jongeren met eenzaamheidsgevoelens. Zij betrokken de jongeren bij het formuleren van vragen die de vooruitgang moesten monitoren. Zo meet je echt wat de mensen om wie het gaat als impact beschouwen.”

Hoe moeten gemeenten en sociaal professionals de vraagstukken rond impact idealiter aanpakken?

“Wij adviseren in de bundel: doe zoals die werkplaatsen sociaal domein, trek gezamenlijk op. Probeer binnen de doelmatigheidslogica die er nu eenmaal is, de ruimte te nemen om er dingen naast te zetten. Combineer databronnen en kies voor gemengde methoden: cijfers naast ervaringsverhalen en vragenlijsten, zodat ook kleine stappen zichtbaar worden. Wie daar meer over wil leren, kan gebruik maken van Movisie-producten over outcomegericht werken en werken met ervaringsverhalen. De kracht van ervaringsverhalen wordt nog niet overal op waarde geschat, daarom besteden we daar veel aandacht aan.”

“Door vanaf het begin samen op te trekken, voorkom je ook waar lector Paul van der Aa op wijst, namelijk dat beleidsdoelen vaak te groot zijn. Zo groot, dat je kunt verwachten dat sociaal professionals ze niet halen. De conclusie dat de aanpak niet werkt, of dat de cliënten te moeilijk zijn, ligt dan voor de hand. Maar het probleem ligt dan ergens anders, namelijk bij de doelen die te groot zijn gesteld.”

Laat de bundel ook zien hóe je ervoor zorgt dat je meer impact maakt?

“Vakmanschap van de sociaal werker is de belangrijkste randvoorwaarde voor het maken van impact. Dat betekent goed luisteren zonder oordeel, tijd nemen om vertrouwen te winnen en niet te snel met oplossingen komen. Vanuit dat vakmanschap mogen sociaal professionals aangeven dat ze tijd nodig hebben om een vertrouwensband op te bouwen. Laten zien wat ze daarvoor allemaal doen. Anderzijds mogen beleidsmakers daar meer op vertrouwen. De status van dat vakmanschap moet vergroot worden.”

Wat hopen jullie tenslotte met deze bundel te bereiken?

“De bundel ordent kennis die er voor een deel al was, en brengt die op een inspirerende en aantrekkelijke manier bij elkaar. Dat sociaal werk veel impact heeft, is wel bekend. De bundel laat zien: hoe geef je dat voldoende legitimiteit en autoriteit mee ten opzichte van het doelmatigheidsdenken waarin die cijfers zo belangrijk zijn. We laten mooie voorbeelden zien. Zo hopen we het hele veld een duwtje in de rug te geven.”