De afgelopen tien tot twintig jaar is er van alles gedaan om de situatie van bewoners van achterstandswijken te verbeteren. Om de wijken er bovenop te helpen is er geïnvesteerd in beter wonen, onderwijs, arbeidsparticipatie, veiligheid en integratie, gezondheid, sport en cultuur. In 2007 werd extra geld uitgetrokken voor 40 aandachtswijken, destijds ook wel krachtwijken en Vogelaarwijken genoemd naar voormalig minister Ella Vogelaar. In tien jaar tijd moesten deze wijken aanmerkelijk verbeteren, zo was de doelstelling.

Uitleggen

Het SCP kijkt met de studie ‘Betrokken wijken’ terug op het 40-wijkenbeleid en interviewde daarvoor bewoners, ondernemers en professionals in de vier wijken Nieuwland (Schiedam), Kruiskamp (Amersfoort) en Slotervaart en de Bijlmer K-buurt (Amsterdam). Eerder al deed het SCP kwantitatief onderzoek naar de opbrengsten van het 40-wijkenbeleid. De interviews met de betrokkenen zijn een aanvulling op dit onderzoek volgens het SCP; ze moeten eerdere onderzoeksresultaten beter helpen uitleggen.

Meer tevreden

Want, ook al liet het SCP-onderzoek naar de 40 aandachtswijken in 2013 gunstige resultaten zien, tegelijkertijd bleken ook veel andere achterstandswijken verbeterd. Er woonden minder mensen met een laag inkomen, bewoners waren meer tevreden, ervoeren minder overlast en verloedering en waren optimistischer. Maar uiteindelijk konden er geen effecten van het 40-wijkenbeleid gevonden worden op leefbaarheid en veiligheid. Mogelijke gezondheidseffecten waren er wel. Het aantal rokers nam minder toe dan ergens anders en de ervaren geestelijke gezondheid nam ook toe.

Rol van bewoner

Hoe zit het dan met de opbrengsten van het 40-wijkenbeleid? Een van de opvallende resultaten uit het kwalitatieve onderzoek was de omslag naar de meer centrale rol van bewoners. Professionals ervoeren echt een kantelpunt door bewoners te betrekken bij de wijk. De aandacht en belangstelling van de professionals deed de bewoners goed. Dit kan verklaren dat bewoners in de 40 wijken positiever over hun wijk gaan denken en oordelen, aldus het SCP.

Werken met ervaringsdeskundigen in de wijk; wat levert dat nu op? Vorig jaar draaiden er drie pilots met ervaringsdeskundigen in Gouda, Oss en Amsterdam. En daar valt van te leren >>

Herstructurering

Volgens de sociale hulpverleners in de wijk waren de herstructureringen in de vier aandachtswijken, zoals het verplaatsen van huurders met problemen naar andere buurten en het doorstromen naar nieuwe woningen, heel belangrijk om de sociale problemen aan te pakken. Ze vonden herstructurering een onmisbare interventie. De grote hoeveelheid goedkope woningen zorgde namelijk voor een opstapeling van problemen die maar moeilijk te behappen was.

Verwachtingen

Een andere belangrijke bevinding is: het werk aan de wijk is eigenlijk nooit af. Wanneer de wijk verbetert, stijgen namelijk gelijk de verwachtingen onder de bewoners. Zij stellen hogere eisen aan hun leefomgeving, dus een betere wijk zorgt niet per se voor een kleiner aantal klachten of hogere tevredenheidsscores. De verwachtingen van bewoners zijn dynamisch, stellen de onderzoekers. Waar eerst drugsgebruik en ingegooide winkelruiten de grote problemen waren, zijn dat na verbetering van de wijk luidruchtige schooljongeren en zwerfvuil. Bovendien is het lastig om na het maken van een inhaalslag aan de top te blijven. Daarom blijft er in de wijk hulp en inzet nodig, concluderen de onderzoekers.

Duurzame projecten

Maar dan niet in de vorm van een projectencaroussel, de term die als aanklacht werd gebruikt tegen de vele kortstondige projecten die tijdens de 40-wijkenaanpak zijn opgetuigd. Hoewel er ook veel veelbelovende projecten werden gestart in de wijken, was de vluchtigheid ervan funest, zo blijkt uit de interviews. Mensen worden eerst enthousiast gemaakt om mee te doen aan een activiteit of de organisatie van een project om niet lang daarna met lege handen te staan. Duurzaamheid van projecten blijkt enorm belangrijk. Snelle oplossingen voor problemen zorgen voor hoop en verwachting, maar wanneer bewoners daarna teleurgesteld worden, brengt dat mogelijk meer schade toe aan het vertrouwen in professionals dan wanneer er niets werd gedaan.

Download hier het SCP-onderzoek ‘Werk aan de wijk – een quasi-experimentele evaluatie van het krachtwijkenbeleid’ >>