Door Kees Neefjes – Wat is goed leven? Op deze filosofische vraag lijkt elke Nederlander een eigen antwoord te hebben. ‘De samenleving is ongelooflijk complex geworden en de moraal is geprivatiseerd,’ zegt Hans Boutellier.
Hij is algemeen directeur van het Verwey-Jonker Instituut en hoogleraar Veiligheid en burgerschap aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. (Foto: Verwey-Jonker Instituut)

Soort canon
‘Toch kun je het Wetboek van Strafrecht beschouwen als een soort canon van onze moraal. Maar er staat vooral in wat we níet willen, het redeneert vanuit het perspectief van de slachtoffers. We vinden elkaar vooral in wat we afwijzen. Maar dat is niet genoeg.’

Preventie
Het Wetboek van Strafrecht vormt uiteindelijk de basis van het moreel handelen, ook dat van jongerenwerkers, opbouwwerkers, wijkagenten andere professionals die zich inspannen om de leefbaarheid en sociale veiligheid in wijken te verbeteren. ‘Dan gaat het om preventie van overlast, vandalisme, criminaliteit, buurtbemiddeling, afspraken maken over het gebruik van de publieke ruimte en dergelijke. Dat kunnen politie en justitie niet alleen voor elkaar krijgen.’

Positieve manier
Kun je als professional leefbaarheid en sociale veiligheid moreel gezien ook op een positieve manier stimuleren? ‘Jazeker, dan heb je het over vertrouwen in de buurt en in de samenleving, over sociale cohesie en over sociale zelfredzaamheid. Dat zijn positieve factoren die de veiligheidsbeleving beïnvloeden, naast negatieve factoren als cijfers over inbraken en dergelijke. Uit onderzoek blijkt dat die positieve factoren minstens zo belangrijk zijn. Het blijft echter moeilijk om positieve, gemeenschappelijke idealen te formuleren.’

Preventief ingrijpen
Als er in een gezin of buurt grote problemen zijn, dan moeten professionals niet vraaggestuurd, maar probleemgestuurd te werk gaan. Dan moeten niet de cliënten of bewoners de richting geven, maar professionals, aldus Boutellier. Kunnen die professionals dan nog wel het vertrouwen van een buurt houden? ‘Soms moet je repressief optreden om het vertrouwen van een buurt te winnen,’ antwoordt Boutellier.

‘Als een groep jongens andere buurtbewoners stelselmatig intimideert, is dat zeer ondermijnend voor het vertrouwen in de buurt. Daar móeten professionals ingrijpen vóór ze initiatieven nemen om de sociale kwaliteit van de buurt te vergroten. Anders blijven ze ongeloofwaardig als wijkagent, opbouwwerker of jongerenwerker.’