Eigenlijk zijn er grofweg deze twee soorten reacties als het om ouderen en alcohol gaat: “Je moet ze dat pleziertje gunnen op deze leeftijd”. Kennelijk heeft het tot nu toe nog geen kwaad gedaan. De andere vorm van reacties is samen te vatten vanuit een meer moralistisch standpunt – vooral als de alcohol in combinatie met medicijngebruik of andere lichamelijke kwalen voor een logisch risico zou kunnen zorgen: “Ze zouden toch beter moeten weten”.  De vraag is of wij met elkaar ouderen en alcohol als thema op het netvlies hebben staan. Het is een reëel probleem wanneer je kijkt naar de cijfers over alcohol en ouderen.

Babyboomers

Een op de vier ouderen in deze leeftijdscategorie drinkt dagelijks. Tien jaar geleden was dit nog bij 1 op de 8 ouderen het geval. Nog even wat meer cijfers op een rij die illustreren dat er onder de babyboomers en hun soortgenoten vaak wel een probleempje aan de hand is:

• De helft van de 55 plussers zijn “lichte drinkers”, wat inhoud dat zij gemiddeld 1 – 8 glazen per week drinken.
• De leeftijdsgroep 55-65 jaardrinkt overmatig: 15,6% van de mannen drinkt wekelijks meer dan 21 glazen per week en 9,2% van de vrouwen drinkt meer dan 14 glazen per week.
• Deze percentages zijn hoger dan bij de jongere leeftijdsgroepen. Hoe hoger het opleidingsniveau en het inkomensniveau van personen van 55 jaar en ouder, hoe hoger het percentage dagelijkse drinkers. Ook het aantal ‘zware drinkers’ (minstens 1 keer per week 6 glazen op één dag drinken) neemt toe. Het aandeel van drinkende vrouwen 65+ wordt ook groter.

Signalen

Problematisch drinkgedrag wordt bij ouderen slecht onderkend door zowel de omgeving  als door professionele hulpverleners zoals (huis)artsen, verpleegkundigen en sociaal werkers. Signalen zoals regelmatig vallen of vergeetachtigheid passen bij patronen die horen bij ouder worden. Maar kunnen ook duiden op overmatig drankgebruik. In combinatie met gezondheidsproblemen zoals diabetes, hoog cholesterol, hoge bloeddruk, hartproblemen en het gebruik van slaapmedicatie, heeft het gebruik van alcohol extra impact en kan klachten versterken. Ouder worden heeft sowieso effect op het gebruik van alcohol: het lijf kent minder lichaamsvocht (en heeft relatief meer vet) waar door alcohol slechter wordt verdragen. Ook lever en nieren werken minder goed. Dezelfde hoeveelheid alcohol kan hierdoor dus leiden tot een hoger alcohol gehalte in het bloed, lagere tolerantie, snellere dronkenschap en snellere lichamelijke schade.

Screeningslijst

In de media zie je nu regelmatig verhalen verschijnen van gebruikers op leeftijd die zijn gestopt met drinken en proberen als ervaringsdeskundige en lotgenoot hun peers te helpen.
Wil je zelf meer alert worden? Kijk dan eens naar de screeningslijst die specifiek gericht is op ouderen en waarmee kan worden verkend of er sprake is van een alcoholprobleem (wanneer tenminste 5 vragen met ‘ja’ worden beantwoord). Een dergelijk instrument blijft lastig omdat lang niet iedereen eerlijk antwoord geeft op vragen over zijn/haar alcohol gebruik. De vragen uit de lijst kunnen je als hulpverlener wel helpen om een grotere alertheid te ontwikkelen om signalen van alcoholmisbruik te onderkennen. Verder wordt er momenteel flink geïnvesteerd in ‘awareness’ en zelfhulpprogramma’s voor ouderen. Waarmee ouderen dan (misschien net zo stiekem als ze de alcohol nuttigen) rustig zonder pottenkijkers en goed bedoelende hulpverleners, achter hun computer kunnen uitzoeken hoe zij er voor staan met hun alcoholconsumptie en welke stappen zij mogelijk zouden kunnen ondernemen.