Het nieuwe kabinet verwacht de komende jaren dat er

een blijvend lager aantal vluchtelingen naar Nederland komt. Dit jaar gaat de

regering uit van 18.000 nieuwe asielzoekers, over vier jaar moeten 12.000

plaatsen voldoende zijn. Ook de opvangkosten per asielzoeker moeten flink

omlaag. Het grootste deel van de bezuiniging van negentig procent op het

asielbudget moet worden opgehoest door het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers

(COA), dat alle asielcentra in het land beheert.

Piet van Geel, hoofd beleid van VluchtelingenWerk Nederland, betwijfelt

of de prognoses van de regering zullen uitkomen.’Het nieuwe regeringsbeleid zit

vol met ficties’, zegt hij. ‘Als mensenrechtenorganisatie worden wij

verondersteld van feiten en argumenten uit te gaan, maar als je kijkt wat er

tegenwoordig in de kamer wordt geroepen is dat heel wonderlijk.’

Onverteerbaar

Van Geels organisatie staat asielzoekers bij in de toelatingsprocedure

en biedt maatschappelijke begeleiding aan vluchtelingen die toegelaten zijn. De

verwachte daling van het aantal vluchtelingen is een gevolg van de nieuwe

Vreemdelingenwet die Paars II invoerde, meent Van Geel. ‘Ook als niet honderd

procent zeker is dat ze naar het land van herkomst terugkunnen, mogen

vluchtelingen worden uitgezet. Zo’n hard asielbeleid is er nergens in Europa.

Dat heeft een afschrikwekkende werking. Qua aantallen vluchtelingen zit

Nederland nu onder het gemiddelde, maar als andere landen strenger worden, lopen

de aantallen misschien zo weer op. ‘

Ook staatssecretaris Kalsbeek waarschuwde daarom tegen bezuinigingen

van negentig procent. Van Geel: ‘Als er tienduizend vluchtelingen meer komen dan

verwacht, zeg 28.000, hebben we volgens Kalsbeek zo twee jaar achterstand in de

asielverzoeken. Dat kan bijvoorbeeld naar aanleiding van een oorlog tegen Irak.

Samen met de lopende zaken heb je zo 40.000 zaken die je moet afhandelen. Als

die per plaats 13.000 euro kosten, zit je snel aan een half miljard euro aan

extra kosten. Enorme bedragen die in geen verhouding staan tot instandhouding

van een buffer aan opvangcapaciteit.’

De nieuwe Vreemdelingwet betekent al een enorme verslechtering van de

rechtszekerheid. De normale procedure gaat uit van allerlei waarborgen,

duidelijke termijnen en bezwaarmogelijkheden, maar de versnelde procedure die nu

voor iedereen geldt, heeft die waarborgen niet. ‘In de aanmeldcentra moet de

versnelde procedure binnen 48 uur, verspreid over vijf werkdagen, worden

afgehandeld. Getraumatiseerde vluchtelingen krijgen dan niet de rust om zich

voor te bereiden op een gehoor (een bespreking van het verzoek) of om een

zogeheten zienswijze (een bezwaarprocedure) in te brengen. Dat verkleint

natuurlijk hun kansen.’

Vervolgens wordt iemand die een negatieve beslissing op zijn verzoek

heeft gehad, na 28 dagen automatisch uit de opvang verwijderd. ‘Dat is een

humanitair onverteerbare situatie. Zwangere vrouwen, kleine kinderen belanden op

straat. Staatssecretaris Kalsbeek was daar al bijzonder hard in.’

Netwerk bieden

De verdere aanscherping van het asielbeleid die het regeerakkoord

aankondigt, zijn volgens Van Geel niet realistisch. ‘Het kabinet kan wel roepen

dat vluchtelingen zonder documenten drie maanden worden op gesloten, maar het

internationale recht staat dat simpelweg niet toe. Vluchtelingen hebben soms

geen papieren. Als je vlucht uit Irak heb je meestal geen paspoort. Je mag

vluchtelingen niet terugsturen, omdat ze geen documenten hebben. Dat is in

strijd met het VN Vluchtelingenverdrag en met Europees Verdrag van de rechten

van de mens.’

Opvallend genoeg doet het nieuwe kabinet voor de integratie van

vluchtelingen – het grote thema tijdens de verkiezingen – nauwelijks

voorstellen, signaleert Van Geel. ‘Integratie bereik je niet alleen door

nieuwkomers te verplichten om deel te nemen, de samenleving en zijn burgers

moeten zich ook openstellen. Vluchtelingen hebben nog geen netwerk en dat moeten

ze zo snel mogelijk worden geboden.’

Daarom moet de periode die vluchtelingen in een centrum blijven, veel

korter. ‘Twintigduizend asielzoekers zitten langer dan drie jaar in een centrum.

In die tijd kunnen ze nauwelijks werken, mogen geen onderwijs volgen. Ze hebben

nauwelijks toegang tot de samenleving en ze zitten met zeer weinig privacy en

veel mensen op een kamer. Dat heeft een enorme invloed op hun mogelijkheden tot

integratie, ze leren de taal niet en raken vaak gehospitaliseerd.’

Asielzoekers moeten ook meteen aan het werk kunnen, vindt Van Geel: ‘Wij

zeggen: laat asielzoekers aan het werk, dan blijven ze op de been. Daar bestaat

weerstand tegen, omdat dat de indruk zou wekken dat ze dan in Nederland mogen

blijven. Maar asielzoekers zijn toch niet gek? Als je zegt ‘je mag werken, maar

denk niet dat je automatisch in Nederland mag blijven’, dan snappen ze dat

allemaal. In Denemarken móeten asielzoekers zelfs al werken. ‘

Een van de maatregelen die het regeerakkoord wel aankondigt, is de

verlenging van de intrekbaarheid van de vergunning van drie naar vijf jaar.

Volgens Van Geel bemoeilijkt dat de integratie alleen maar. ‘Er zijn

zevenduizend mensen langer dan vijf jaar in de procedure. Acht- à negenduizend

mensen zitten gemiddeld al vier jaar in een centrum, hebben al een jaar een

status en wachten nog steeds op uitplaatsing naar een gemeente. Die voldoen niet

aan het bieden van huisvesting. Gemeenten denken dat de intrekbare status

betekent dat een vluchteling er alleen tijdelijk is, maar dat is in de meeste

gevallen niet zo. Ze hebben geen zin om die mensen na jaren weer de straat op

zetten, dus bieden ze geen huis aan. Mensen zitten intussen in een centrum en

kunnen niet echt deelnemen aan de samenleving.’

Wereldvreemd

Het harde klimaat rond illegalen en asielzoekers is misschien wel de

belangrijkste belemmering voor hun integratie. ‘De LPF wil illegalen opsluiten

in leeggekomen asielcentra. Ze zijn niet thuis in deze problematiek. Als Janssen

van Raay roept dat alle vluchtelingen op een eiland moeten worden geplaatst met

een status, is dat gewoon nonsens. Als Varela zegt dat vluchtelingen in het land

van herkomst een irisscan moeten krijgen, zodat we hier weten wie het is, dan is

hij nogal wereldvreemd. Het zijn rare snijbonen die nu de boventoon voeren in

het publieke debat.’

De discussie wordt meer op gevoel, dan op feiten gevoerd. Dat is af en

toe redelijk eng, aldus Van Geel. Tekenend is het artikel in het

justitietijdschrift SEC van Hans Wilemse, topambtenaar van Justitie. ‘Volgens

Willemse is de kans dat een asielzoeker een moord pleegt, 36 keer groter dan dat

een Nederlander dat doet. Hij had het over de ‘moordgeneigdheid’ van

vluchtelingen. Je kunt criminaliteitsstatistieken niet verheffen tot de

persoonlijkheidskenmerken van groepsleden. Willemse mag dat onder de noemer

wetenschap opschrijven.’

Van Geel ontkent niet dat er problemen zijn met de integratie van

allochtonen. Als in Rotterdam 43 procent van de straatroven door Marokkanen, 34

procent door Antillianen, een procent door autochtonen en de rest door andere

allochtonen wordt gepleegd, is er een probleem. ‘Spoor de groepen op die dat

doen, maar zeg niet ‘dankzij die beroepsmoralisten van de asielindustrie

plunderen Marokkaanse jongeren mijn winkels’ zoals Jaap Blokker doet. Daarmee

gooit hij net als Fortuyn alles op een hoop: asielzoekers, Marokkanen, ze zijn

allemaal crimineel en fundamentalist. Moet je dat serieus nemen?’/Martin

Zuithof