‘Ik zie het als mijn levensdoel om de weerzin tegen

homoseksualiteit te verminderen die onder veel moslims leeft. Maar ik heb de

afgelopen jaren ook gemerkt dat je er een erg lange adem voor nodig hebt om iets

te bereiken. Ik zie dat we met ons werk het wantrouwen van moslimorganisaties

tegenover homoseksualiteit stukje bij beetje doorbreken. De meeste staan wel

open voor onze informatie. Maar we krijgen ook nog vaak te maken met harde

vooroordelen,’ zegt Omar Nahas. ‘We zullen een lange adem nodig hebben.’ Eén van

de reacties die hem het meest is bijgebleven, kwam van een imam in Nederland die

aangaf geen contact te wensen met Yoesuf. ‘Hij zei dat hij niet wilde dat wij

themabijeenkomsten organiseren, omdat hij bang was dat zo’n informatieavond zou

uitdraaien op een orgie. Hij was niet van het idee af te brengen dat we

bijbedoelingen zouden hebben. Dat was voor mij een heel pijnlijke

ervaring.’

Tolerantie

Tijdens de twee opleidingen die Nahas deed – taal en cultuur van het

Midden-Oosten en homostudies – ontdekte hij al dat de positie van homoseksuelen

in Nederlandse moslimkringen niet veel beter was dan in hun geboorteland.

‘Je ziet dat gemeenschappen die minderheidsposities innemen binnen een

maatschappij vaak behoudend zijn. Ze gaan vernieuwingen uit de weg en grijpen

sterk terug op de normen en waarden van de eigen gemeenschap,’ zo verklaart

Nahas. ‘Dat is bijvoorbeeld ook de manier waarop moslims omgaan met het

vraagstuk van de maagdelijkheid van ongetrouwde vrouwen. Aan die waarde mag niet

worden getornd, net zo min als aan de gedachte dat alleen een man en vrouw een

relatie kunnen hebben. Ik ken moslimgezinnen die zeer tolerant staan tegenover

homoseksuelen en daar vrijuit over praten. Maar het overgrote deel heeft er toch

duidelijk veel moeite mee. Vaak halen moslims de Koran erbij om hun standpunt

helder te maken en verwijzen ze naar de hoofdstukken over sodomie. Wat daar

geschreven staat, projecteren ze op homoseksuelen. Homoseksualiteit is voor

velen louter Sodom en Gomorra. Op een andere manier willen of kunnen ze er niet

naar kijken.’

Toch wil Nahas meer begrip kweken onder zijn geloofsgenoten voor mensen met

een andere seksuele voorkeur. De Syriër richtte in 1998 samen met

sociaal-cultureel werker Jan Moors de stichting Yoesuf op. De stichting heeft

zich ten doel gesteld de emancipatie van homoseksuele moslims en lesbische

moslima’s te bevorderen en hun posities te verbeteren. Samen met vrijwilligers

organiseert Yoesuf gespreksgroepen en themadagen onder meer voor hulpverleners,

het onderwijs en particulieren.

Met de Brabantse Fontys Hogeschool startten ze een onderzoek om de

problematiek in beeld te brengen. Vier afgestudeerden, waaronder drie van

islamitische afkomst, interviewden daarvoor een groep homoseksuele moslims. Uit

het onderzoek kwam onder meer naar voren dat het huidige hulpaanbod aan moslims

niet goed aansluit bij de hulpvraag.

Nahas: ‘Er moet binnen de hulpverlening meer rekening worden gehouden met

de culturele achtergrond van een cliënt. Een doorsnee homoseksuele moslim die

werkt aan zijn coming out zal daar anders mee omgaan dan een gemiddelde

homoseksueel die in een Nederlands gezin is geboren. Hij zal bijvoorbeeld meer

rekening houden met het feit dat zijn familie ernstig in verlegenheid kan worden

gebracht met het nieuws. Dat wil niet zeggen dat hij er niet vooruit moet komen,

maar andere omgangsvormen zijn wel nodig. Ik zie moslimhomo’s bijvoorbeeld niet

zo snel een Roze Zaterdag organiseren.’

Riskant

Steeds meer instellingen, vooral die voor maatschappelijk werk, geven aan

dat ze adviezen en hulp kunnen gebruiken bij het ondersteunen van deze cliënten,

zo vertelt Nahas. Om de hulpvraag en het aanbod beter op elkaar af te stemmen

heeft Yoesuf een model ontwikkeld voor hulpverleners. ‘Homoseksuele moslims

komen steeds vaker uit voor hun geaardheid en kloppen vaker aan bij de

hulpverlening. Dat is een goed teken. Daarmee zijn ze begonnen aan het leren

omgaan met hun “anders zijn”. Het is van belang dat deze cliënten goed worden

opgevangen, ze vinden het vaak al zo moeilijk om de eerste stap naar de

hulpverlening te zetten. Ze erkennen daarmee hun “anders zijn” en riskeren ruzie

binnen de familie of zelfs uitstoting.’

Het model van Nahas is ontwikkeld voor drie verschillende doelgroepen.

Allereerst voor homoseksuele mensen met een moslimachtergrond, maar ook voor

gezinsleden van deze mensen. Daarbij moet gedacht worden aan ouders en kinderen,

maar ook aan heteroseksuele partners. Veel islamitische homo’s en lesbiennes

zijn getrouwd en hebben een gezin. De derde groep voor wie het model kan worden

ingeschakeld zijn heteroseksuele moslims die moeite hebben met zichtbare

homoseksualiteit van bijvoorbeeld de buurman of een leraar.

Het hulpverleningsmodel van Yoesuf legt sterk de nadruk op samenwerking

tussen islamitische organisaties en algemene en homospecifieke

hulpverleningsinstanties. Eén van de grootste voordelen hiervan is volgens de

stichting dat de cliënt niet hoeft te kiezen tussen hulp vanuit de

moslimgemeenschap of de reguliere hulpverlening. Voor dat dilemma staan veel van

deze mensen, volgens Nahas. ‘

Het is niet eenvoudig om de samenwerking tot stand te brengen,’ erkent hij.

‘We hebben inmiddels enige ervaring opgedaan met het leggen van

samenwerkingsverbanden. Het is wel voorgekomen dat een imam tegen een cliënt zei

van “die seksuele voorkeur van jou, die gaat wel weer over”. Dat kan natuurlijk

niet. We zoeken zoveel mogelijk naar imams die zich tolerant weten te stellen,

die zijn er zeker.’ Yoesuf verbindt specifieke voorwaarden aan samenwerking.

‘Het is belangrijk dat beide instellingen goed vooraf overleg plegen over hoe ze

de cliënt benaderen. Een imam dient naderhand een terugkoppeling te maken naar

de hulpinstantie en verslag te doen van het verloop van het gesprek met de

cliënt.’

Nuances zoeken

Nahas ziet de noodzaak in van de voortzetting van Yoesuf. In 1998 kreeg de

stichting een driejarige subsidie van het ministerie van VWS. Die loopt in

december af. Verder ontvangt de stichting financiële steun van fondsen en

particulieren. Nahas zou graag zien dat de vrijwilligers die voor de stichting

werken vergoedingen zouden ontvangen voor hun werkzaamheden. Dat zou ervoor

kunnen zorgen dat er meer continuïteit in het werk komt.

Of de stichting financieel zal worden blijven gesteund, is nog niet

duidelijk. Nahas meent in ieder geval dat het nog jaren zal duren voordat de

moslimgemeenschap positiever tegenover homoseksualiteit zal staan. ‘Nederland

moet niet te veel en te snel iets van moslims verwachten’, zegt Nahas. Volgens

de Syriër zal veel afhangen van homoseksuele moslims die een voortrekkersrol

vervullen en steeds weer het gesprek durven aan te gaan met hun geloofsgenoten.

‘Het gaat er niet zozeer om dat ze de confrontatie opzoeken maar juist dat ze

naar gemeenschappelijkheden zoeken’, zegt Nahas.

‘Natuurlijk zijn er homoseksuelen die bepaald geen lieverdjes zijn, maar

ook niet alle heteroseksuele moslims zijn schatjes. Het gaat erom dat we een

genuanceerd beeld neerzetten.’

Tot oktober werkt Nahas onder meer aan de afronding van een boek dat hij

schrijft over de islam en homoseksualiteit. Het werk is met name bestemd voor de

hulpverlening. Niet alleen wordt het hulpverleningsmodel erin uiteengezet. De

lezers zullen onder meer te lezen krijgen hoe moslims denken over

homoseksualiteit en wat ze er over te melden hebben. En ook wat de Koran er over

zegt. Want daartussen schuilt volgens Nahas een groot verschil./Jeannine

Westenberg