Luid joelend komt de cast van Home het podium

opgerend. Ze hebben zojuist de eerste prijs gewonnen bij een talentenjacht.

Toeschouwer Marjolein van Dam heeft de musical al meerdere malen gezien, maar ze

geniet zichtbaar. Ze zingt en klapt uitbundig mee. Vandaag gaat Home voor de

tweede keer in première. Drie jaar geleden kwam het voor het eerst in de

theaters. Destijds was dat ter gelegenheid van het veertig jarig bestaan van het

Nationaal Fonds Kinderhulp. ‘De oude cast heeft toen een bezoek gebracht aan het

jongerenhuis waar ik zat. Ik zou boeken vol kunnen schrijven over mijn tijd

daar. Ik wilde altijd dat ik aan de rest van de wereld zou kunnen vertellen hoe

het er in zo’n tehuis aan toe gaat. Daarom is Home zo perfect, want het leven in

een tehuis is duidelijk verwoord in de musical’, vertelt de 20-jarige

Marjolein.

De musical was een afsluiting van een periode voor Marjolein, ze mocht uit

het internaat en begeleid zelfstandig gaan wonen. Ook nu komt Home weer op een

belangrijk moment haar leven in. Inmiddels staat ze op het punt om te gaan

samenwonen met haar vriend, ze studeert en de band met haar ouders is weer goed.

Maar een paar jaar geleden was dat wel anders. Van haar veertiende tot haar

zeventiende zat ze in open internaten. Eerst in een meidenhuis en later in een

jongerenhuis. ‘Door een samenloop van omstandigheden ben ik op mijn veertiende

uit huis gegaan. Ik was in de tijd daarna boos en verdrietig en had vrijwel geen

contact met mijn ouders. In Home herken ik veel terug van mijn periode in het

meidenhuis. Ook daar was veel onrust, ruzie, maar ook veel lol. Er werd veel

weggelopen en gejat. En je werd continue in de gaten gehouden door

groepsgenoten. Ik moest ook een plek veroveren in de groep. Als je je niet

verzet tegen de meiden, dan word je meegesleept in bijvoorbeeld diefstal. Als je

niet meedoet, dan pas je niet binnen de groep.’

Uitttesten

‘Ik ben er voor jou… ik wil een rots zijn in de branding.’ Met een

krachtige stem bezingt Marthe, groepsleidster in de musical, haar binnenkomst in

de jeugdinstelling. De vorige groepsleidster heeft het maar een paar dagen

volgehouden. En de jongeren hebben nu ook weer een weddenschap afgesloten hoe

lang deze zal blijven.

Brigitte Kuipers, groepsbegeleidster in een justitiële jeugdinrichting, zag

vorig jaar december een try out van Home. Volgens haar gebeurt het uittesten

altijd. vaak weet een nieuwe begeleider de regels nog niet precies en proberen

de jongeren de grenzen te verleggen. ‘Vanaf het begin moet je de teugels strak

houden, dan weten ze waar ze aan toe zijn.’ Volgens Marjolein is het een test

voor de hulpverlener: ‘er zitten in zo’n huis jongeren bij elkaar die in de

steek zijn gelaten. Ze willen weten of zo’n hulpverlener het wel waard is om in

de groep te komen. De vraag is eigenlijk: “wil en kan je ons aan.” Mentoren

komen en gaan. Hoe drukker de wisselingen van mentoren waren, hoe drukker de

groep was.’

Brigitte werkt dagelijks met tien jongeren tussen de twaalf en achttien

jaar. De musical vindt ze grotendeels realistisch, maar sommige stukken zijn

volgens haar uitvergroot voor het toneel. Het makkelijk weglopen van de

jongeren, zoals in Home gebeurt, is in de besloten leefgroep waar ze werkt niet

mogelijk. Ook is het volgens haar niet te doen om maar met één leidster op een

groep te werken. ‘Het mooie aan het werk is dat het geen één dag hetzelfde is.

Als ze de ene minuut hard zitten te lachen, kan het de volgende minuut omslaan

in een woedeuitbarsting of huilbui. Vaak vertellen de jongeren niet zoveel,

omdat ze het vertrouwen in de hulpverlening kwijt zijn. Als ze wat vertellen dan

ben je al heel ver. Meestal droppen ze gewoon wat, dat je als groepsleidster op

moet pakken. En daar moet je feeling voor hebben.’

‘Het lijkt wel of je er bent, maar je bent er niet,’ is het verwijt van

Home-personage Florie aan medespeler Marthe. Terwijl de jongeren in Home dag en

nacht geconfronteerd worden met hun gedachten en problemen kan groepsleidster

Marthe lekker naar huis gaan. Het is maar een baan en als hulpverlener heb je

ook gewoon een arbeidstijdenbesluit en een werkovereenkomst.

Marjolein van Dam kreeg ook een mentor toegewezen, maar die was er volgens

haar ook lang niet altijd. ‘Het gevoel dat je wilt dat ze er 24 uur voor je

zijn, is heel sterk. Het was duidelijk dat het maar werk was en dat maakte mij

des te bozer. Hoe kan je iemand vertrouwen als ze telkens weg gaan en er geld

voor krijgen, dacht ik toen. Op dat moment was ik boos en dat beïnvloedde mijn

beeld. Je weet wel dat het werk is, maar je verlangt naar onvoorwaardelijke

liefde en die vind je op dat moment niet bij de hulpverlening. Nu zie ik het

anders. Hulpverleners doen wat ze kunnen en mogen.’ Ook Brigitte krijgt het

verwijt regelmatig naar haar hoofd geslingerd. ‘Vooral in het begin krijg je

vaak te horen dat je er niet genoeg bent. Maar als ze door hebben dat je toch

elke keer weer terug komt, dan wordt het vanzelf minder.’

Surrogaat

Brigitte Kuipers volgde de opleiding MDGO AW, een voorloper van de

opleiding Sociaal Pedagogisch Werk. ‘Ik heb theorie en praktijk nooit zo kunnen

koppelen,’ vertelt ze. ‘Je leert de algemene richtlijnen, maar er zijn duizenden

situaties waar je op moet kunnen reageren. Dat staat allemaal niet in boeken.’

De groepsbegeleidster in Home, Marthe, komt van haar opleiding af met grote

idealen. Zij wil een groep smeden van de jongeren en ze uit hun problemen

helpen. Dat het niet zo makkelijk gaat en meer een utopie blijkt te zijn, is ook

zo in de praktijk. Brigitte: ‘Je moet je niet vergissen in de jongeren, ze zijn

aan het puberen en hebben ook gedragsproblemen. Die twee verschillende situaties

moet je zien te scheiden. Als je bij ons met idealen binnen komt, dan loop je al

snel tegen een muur aan.’

De ideale hulpverlener als opvoeder bestaat niet, denkt Marjolein. ‘Dat

zijn je ouders. Maar een groepsleider moet vooral duidelijk, eerlijk en zeker

van zichzelf zijn. En humor is ook belangrijk. Een hulpverlener moet zich op

kunnen stellen als een boksbal, je moet je emoties en verhalen er kwijt kunnen.

Er moet een soort basisvertrouwen komen. Maar dat gaat met vallen en opstaan. Je

kan nooit een band krijgen zoals je die met familie hebt.’ Brigitte kan zich wel

vinden in de benaming boksbal. ‘In de musical is het nog wel soft wat er gezegd

wordt. In het echt krijg je meer naar je hoofd geslingerd. Ik word weleens

bedreigd. Maar je moet het zo zien: ze schelden niet tegen je persoonlijk, maar

ze schoppen op die manier meer tegen de hulpverlening aan. Je moet daar afstand

van kunnen nemen. Maar je trekt je toch altijd dingen aan, hoe professioneel je

ook bent. Je voelt je verantwoordelijk voor de jongeren, je voelt je toch een

surrogaat ouder. Maar je hebt wel je professionaliteit nodig om te vermijden dat

ze je ook als surrogaat gaan zien.’

Om nog meer praktijksituaties in sociaal pedagogische opleidingen te

brengen, wordt er studiemateriaal ontwikkeld naar aanleiding van Home. De

Hogeschool INHolland Den Haag is in samenwerking met de Stichting Jeugdformaat

uit dezelfde plaats bezig om een programma te maken dat aansluit op de praktijk.

De levensverhalen en situaties die in Home voorkomen gaan dienen als

basismateriaal voor casussen. Waarschijnlijk wordt het studiemateriaal

aangeboden via een website. Met het basismateriaal kunnen opleidingen verder aan

de slag. Verder zien de Arbeidsmarktcampagnes Jeugdzorg van de Sectorfondsen

Zorg en Welzijn in de musical een kans om een goed beeld te geven van het

werk.

Marjolein vindt dat iedere jeugdhulpverlener Home zou moeten zien. ‘Het is

namelijk een hele goede manier om duidelijk te maken hoe de jongeren denken en

wat ze voelen. Achter de jongeren zit vaak een hele geschiedenis.’ Voor Brigitte

is de musical ook een mooie gelegenheid om meer begrip te kweken, vooral bij

haar omgeving. ‘Ik probeer wel uit te leggen wat ik doe, maar er is niet altijd

begrip. Als ik tussen ruziënde jongeren in ben gesprongen en met een blauwe plek

thuis kom, snapt niet iedereen het. Door Home kunnen mensen zien dat er een

geschiedenis achter zit.’

Meer informatie over de musical, de speellijst en de jeugdzorg:
href=”http://www.olbe.nl”>www.olbe.nl,
href=”http://www.dejeugdzorg.nl”>www.dejeugdzorg.nl en
href=”http://www.kinderhulp.nl”>www.kinderhulp.nl /Linda

Blok