Vilans onderzocht bij honderd seniore patiënten wat de reden was van doorverwijzing naar de spoedeisende hulp en keek of, en hoe, deze patiënten via een andere route ook geholpen hadden kunnen worden. ‘In 40 procent van de gevallen was er geen medische aanleiding om opgenomen te worden op de spoedeisende hulp’, stelt Monique Spierenburg, adviseur integrale ouderenzorg bij Vilans.

Van schulden naar ondervoeding

Spierenburg geeft het voorbeeld van een oudere die in de schulden terecht is gekomen, geen geld meer heeft voor eten en daardoor ondervoed raakt. ‘De ondervoeding is wel een medisch probleem, maar de oorzaak is niet medisch. Een ondervoeding oplossen is dan niet het probleem oplossen. De spoedeisende hulp is in dit geval de verkeerde route, zou je kunnen zeggen.’ Waarmee ze niet bedoelt dat ouderen die medische zorg nodig hebben dat niet moeten krijgen. ‘Het gaat hier om ouderen die wel medische zorg krijgen, terwijl psychosociale problemen of zingevingsvraagstukken aan de basis liggen van de problemen die zich vervolgens medisch uiten.’

Volgen

Een betere route ontstaat als hulpverleners preventief en proactief ouderen monitoren die een toenemende kwetsbaarheid laten zien. Vilans ontwikkelde een model waarmee voorkomen kan worden dat ouderen onnodig op de spoedeisende hulp terecht komen. ‘Als een oudere bijvoorbeeld steeds vaker bij de huisarts komt, kan een POH (praktijkondersteuner van de huisarts, red.) ouderenzorg eens met de oudere praten om te kijken wat er speelt. Ook welzijnswerkers, die in de haarvaten van de samenleving zitten, hebben een belangrijke signalerende functie.’

Bijscholen

‘Wat ook kan helpen is ouderen onderwijzen over welke zorg- en ondersteuningsmogelijkheden er zijn’, vertelt Spierenburg. ‘Denk aan een wijkteam, een buurtapp, een tafeltje-dek-je, een ontmoetingsplek. Dan gaan ze niet meer naar de huisarts met vragen die daar niet thuishoren.’ In Groningen is deze ‘bijscholing van ouderen’ met succes getest in het project Samen Oud.

Samenwerken

Uiteraard zal ook hier een betere samenwerking tussen de professionals spoedopnamen helpen. ‘Als de wijkteams en de huisartsen beter op elkaar aansluiten zou dat al een hoop opnames kunnen voorkomen. Maar er is bijvoorbeeld ook getest met een verpleegkundig specialist uit het verpleeghuis die meekeek met de triage op de spoedeisende hulp. Daardoor hoefden ouderen minder vaak opgenomen te worden in het ziekenhuis. Wat een enorme verbetering is, want (veelvuldige) verplaatsing is risicovol voor kwetsbare ouderen.’

Israëlische oplossing

Spierenburg was vorige maand op een internationaal congres over integrated care (ICIC19), waar ze zag hoe andere landen omgaan met dezelfde vraagstukken. ‘In Israël was een erg interessant project waarbij alle typen ondersteuning, dus medische zorg én welzijnshulp, onder één dak zaten. Met permanente en tijdelijke bedden, verpleeghuiszorg, maar ook een ontmoetingsplek voor ouderen die daar een kopje koffie konden drinken. Eigenlijk helemaal integraal, zoals we dat nu al doen met geboorteondersteuning, maar dan voor ouderen. Met als gevolg dat die ouderen vaker weer self supporting werden. Wat daarbij hielp was dat de zorgverzekeraar daar een echte kernspeler was. Dit soort projecten doen we nu wel met ZonMw-gelden, maar dat is altijd op projectbasis en niet structureel.’