Artikel bewaren

Je hebt een account nodig om artikelen in je profiel op te slaan

Login of Maak een account aan
Reacties0

Dit moet je als sociaal werker weten over femicide

In Nederland worden vrouwen veel vaker vermoord dan in andere Europese landen, en vaak omdat ze vrouw zijn. Dit verschijnsel heet femicide. Betere signalering kan levens redden. Maar hoe doe je dat?
Femicide: dit moet je als sociaal werker weten
Bron: Unsplash

Femicide, ofwel moord op vrouwen omdat ze vrouw zijn. Er is de laatste tijd veel aandacht voor in de media. Dat komt mede doordat meerdere organisaties – zoals Veilig Thuis en het Landelijk Netwerk Vrouwenopvang – veel aandacht vragen voor dit probleem. Zij maken zich zorgen, want hoewel we bij Nederland denken aan “progressief” en “gelijkwaardig”, ligt het aantal gevallen van femicide in Nederland fors hoger dan in onze omringende landen. Iedere acht dagen wordt hier een vrouw vermoord en in veel gevallen is het motief gendergerelateerd. Waarom komt dit in Nederland relatief vaak voor? En hoe kun je als hulpverlener signaleren dat er sprake is van intieme terreur – dat kan uitlopen tot femicide? 

Wat is femicide?

Bij femicide is in veel gevallen sprake van een geweldsvorm die we intieme terreur noemen. Intieme terreur kenmerkt zich door een patroon van controle en dwang. Dit kan zich uiten in het isoleren, vernederen en/of intimideren van de partner, ernstig fysiek geweld en/of seksueel geweld. Soms heeft dit geweld een fatale afloop: femicide. Bij femicide is het motief voor de moord genderelateerd: vrouwen worden vermoord omdat ze vrouw zijn.

Gebrek aan erkenning

Een van de redenen dat femicide relatief vaak voorkomt in Nederland, is het gebrek aan erkenning van de rol die gender speelt bij geweld tegen vrouwen. Het wordt vaak gezien als een persoonlijk probleem of een gevolg van individuele omstandigheden, in plaats van als een systematisch probleem. Daarnaast kan een gebrek aan bewustzijn van de waarschuwingssignalen en risicofactoren bij de hulpverlening ertoe leiden dat slachtoffers van intieme terreur niet de ondersteuning krijgen die ze nodig hebben om te ontsnappen aan gewelddadige situaties.

Betere signalering kan levens redden

Het beter opmerken van tekenen van partnergeweld kan levens redden, maar hulpverleners zien de signalen vaak over het hoofd. En een goede registratie van die signalen ontbreekt in Nederland, zegt Soenita Ganpat, criminoloog en senior onderzoeker bij het Verwey-Jonker Instituut en expert op het gebied van dodelijk geweld. Een overkoepelend beleid om te registreren is volgens haar een van de belangrijkste stappen om dodelijk geweld tegen vrouwen te voorkomen. ‘Je moet in kaart kunnen brengen hoe vaak het gebeurt, onder wat voor omstandigheden en wat de tekenen zijn. Dan kun je je richten op preventieve maatregelen’, zei ze tegen Pointer.

Ook Veilig Thuis en de Vrouwenopvang wijzen vooral naar verbetering van hulpverlening als het gaat om de aanpak van femicide. Zij roepen het kabinet gezamenlijk op een integrale aanpak te ontwikkelen om het aantal gevallen van femicide omlaag te brengen, onder de motto’s: #StopFemicide en #NietEénMeer. 

5 acties nodig tegen femicide

De organisaties hebben 5 punten opgesteld waar het ministerie van VWS en het ministerie van Justitie en Veiligheid zich volgens hen op moeten focussen. Preventie is een van hun belangrijkste uitgangspunten. Maak de ernst van femicide bekender, adviseren ze bijvoorbeeld. Dan herkennen professionals zoals wijkteams de signalen van intieme terreur en dreigende femicide eerder. Zorg dat sociaal werkers en andere professionals weten wat ze moeten doen bij vermoedens van intieme terreur. En maak duidelijk hoe ze het gesprek moeten aangaan over femicide.

De rode vlaggen die kunnen duiden op intieme terreur herkennen is cruciaal, benadrukken de organisaties. Rode vlaggen met het risico op een fatale afloop zijn bijvoorbeeld stalking, geweld tijdens de zwangerschap, poging tot verwurging en toenemend geweld. Voor professionals ontwikkelden de organisaties samen met de overheid de factsheet intiem-terreur voor professionals. 

Daarnaast moet de hulpverlening laagdrempeliger en toegankelijker gemaakt worden, door bijvoorbeeld meer inloopcentra als Filomena te realiseren. Maar ook door de chat van het meldpunt VeiligThuis.nl 24/7 beschikbaar te maken in plaats van uitsluitend tijdens kantooruren, zodat mensen die hulp zoeken daar altijd meteen terecht kunnen met hun verhaal. 

Ook moet er volgens Veilig Thuis en de Vrouwenopvang een snellere opvolging kunnen zijn van een melding van huiselijk geweld. Nu duurt dat vaak zes weken. Aangifte doen moet bovendien veiliger worden. Bijvoorbeeld door de naam van degene die aangifte doet niet te vermelden. Of ervoor te zorgen dat een melding volstaat (net als bij strafbare kindermishandeling). 

Waarschuwingssignalen 

Als hulpverlener kun je een cruciale rol spelen in het voorkomen van femicide. Allereerst is het belangrijk om de eerder genoemde ‘red flags’ te herkennen, zoals verhoogde agressie en controle, isolatie van vrienden en familie en bedreigingen. Zodra deze signalen worden opgemerkt, is het belangrijk te interveniëren volgens de Meldcode en het slachtoffer te ondersteunen bij het vinden van hulp en veiligheid.

Dat laatste is nog niet zo makkelijk, vertelt Sandra van Ingen in dit interview met Atria, Kennisinstituut voor Emancipatie en Vrouwengeschiedenis. Hulpverleners hebben volgens haar meer tools nodig om meer over femicide te leren – en die tools zijn er nog niet, want hier is nog weinig onderzoek naar gedaan. Met elkaar de signalen doornemen en een lijst samenstellen van risicofactoren, zou al kunnen helpen. Maar daarvoor is nu vaak nog geen tijd, ziet zij. 

Bij zaken die worden gekenmerkt als een hoog risico is het belangrijk om integraal samen te werken, met politie, wijkteams, justitie en Veilig Thuis. De dader moet vervolgens verantwoordelijk gehouden worden voor zijn acties met gepaste strafmaatregelen. 

Blijf op de hoogte van huiselijk geweld met de gratis online nieuwsbrieven van Zorg+Welzijn, het vakmedium voor professionals in het sociaal domein.>>

Hoog risico

Goede wetgeving is volgens Sandra essentieel in het voorkomen van femicideslachtoffers. ‘Nu heb jede ISD maatregel, maar voordat die maatregel (twee jaar gedwongen hulpverlening) kan worden ingezet, moet een pleger de afgelopen vijf jaar tenminste meerdere keren wegens een misdrijf tot een straf zijn veroordeeld. Na zoveel zaken ben je meestal jaren verder en dus vaak te laat.’ 

Voordat er een beleid komt voor de aanpak van femicide, zoals een beleid op registratie waar dr. Soenita Ganpat voor pleit, moet volgens Van Ingen eerst met professionals uit de praktijk worden gesproken. Het beleid is nog te vaak top-down. Dit moet echt veranderen. Alleen dan kunnen we femicide in Nederland gericht aanpakken.’

Red flags 

Er zijn verschillende waarschuwingssignalen of “red flags” die kunnen duiden op een verhoogd risico op femicide. Eerder in dit stuk kon je al de factsheet met rode vlaggen en do’t en don’ts vinden bij intieme terreur. Hieronder zetten we het nog even voor je op een rijtje.

Het motief voor partnerdoding is veelal angst. Angst om door het slachtoffer verlaten te worden, gevolgd door het beschouwen van het slachtoffer als ‘eigendom’. Deze rode vlaggen zijn volgens de hulporganisaties vooral belangrijk om te herkennen in combinatie met persoonlijkheidsproblematiek, bezitsdrang, controledrift, jaloezie, drank- en drugsgebruik en ingrijpende factoren als werkloosheid, financiële stress en psychologische stress. Toenemende agressie en controle van de dader. 

  1. Eerdere bedreigingen of gewelddadig gedrag. Als de dader al eerder bedreigingen heeft geuit of geweld heeft gebruikt tegen het slachtoffer of anderen, is het risico op femicide verhoogd.
  2. Isolatie van het slachtoffer. Daders van femicide kunnen proberen het slachtoffer te isoleren van vrienden en familie, waardoor het moeilijker wordt om hulp te zoeken.
  3. Onvoorspelbaarheid van de dader. Daders van femicide kunnen soms onvoorspelbaar zijn en abrupte veranderingen in gedrag vertonen, wat kan duiden op een verhoogd risico.
  4. Wapenbezit. Als de dader wapens bezit of heeft geprobeerd om aan wapens te komen, kan dit het risico op femicide verhogen.
  5. Financiële problemen. Daders van femicide kunnen soms financiële problemen hebben en het slachtoffer de schuld geven van hun situatie.
  6. Een red flag is ook een extreme angst bij het slachtoffer dat haar leven of dat van de kinderen in gevaar is of als het slachtoffer niet durft te spreken in de buurt van de partner.

Ken jij of ben jij iemand in een onveilige situatie?

Meer weten over femicide of waarom het zo moeilijk is voor vrouwen om uit een gewelddadige relatie te ontsnappen? Bekijk deze video

Geef je reactie

Om te kunnen reageren moet je ingelogd zijn. Heb je nog geen account, maak dan hieronder een account aan. Lees ook de spelregels.