Ouders die niet meer de deur uit durven omdat hun depressieve kind suïcidale neigingen heeft. Jongeren die al 8 jaar een depressie hebben en niet meer naar school gaan. Ouders die zelf burn-out of psychische klachten krijgen vanwege de depressie van hun kind. Carine Kielstra – van der Schalk, orthopedagoog en klinisch docent Pedagogische Wetenschappen aan de Vrije Universiteit in Amsterdam komt het geregeld tegen.

Samen met Prof. dr. Bernet Elzinga, Romke van den Nouweland – van Baars en Marjanke Ruys-Zonnenberg ontwikkelde ze een hulpaanbod voor ouders van kinderen met een depressie. Bij Samen Sterk kunnen ouders een (online) cursus volgen of individuele coaching krijgen. Recent verscheen het gelijknamige boek, krachtig je kind ondersteunen bij somberheid en depressie, bedoeld voor ouders maar ook hulpverleners, leerkrachten en andere betrokkenen. Het boek gaat in op de oorzaken van depressie bij kinderen en biedt praktische tips en adviezen.

Jullie hebben een hulpaanbod voor ouders van kinderen met een depressie. Is dat gemeengoed in de hulpverlening?

Kielstra – Van der Schalk: ‘Nee, dat is helaas niet zo. Als kinderen psychotisch zijn of behandeld worden in de forensische jeugdzorg, krijgen ouders wel eens begeleiding aangeboden. Maar voor depressie is dit de enige cursus voor zover wij weten.
Na de publicatie van ons boek zijn er gelukkig steeds meer ggz-instellingen die zeggen: “Hè, dit moeten wij ook gaan aanbieden.” En dat is ook ons doel: dat elke ggz-instelling in Nederland een hulpaanbod heeft voor ouders van kinderen met een depressie.’

Waarom is de rol van ouders zo belangrijk?

‘Ouders hebben levenslang veel invloed op het kind. Er is heel lang gedacht dat leeftijdsgenoten meer impact hebben op pubers maar dat blijkt niet zo te zijn. Bovendien zijn ouders dag en nacht bij hun kind terwijl de therapie hoogstens een paar uur per week is. Als de therapeut zegt tegen het kind: “Je moet meer bewegen en elke dag 10 minuten gaan wandelen.” Dan kan het kind dat wel willen maar zich op het moment zelf zo onmachtig voelen dat het niet lukt. Dan is die ouder er om het kind een zetje te geven en te zeggen: “Kom op, we gaan.”’

In welke valkuilen trappen ouders vaak?

‘Er gebeurt veel in de gezinsdynamiek waar ze invloed op hebben. Wat je vaak ziet, is dat ouders op een verkeerde manier reageren. Vaak gaat het om 3 dingen: dat ze te kritisch worden, opgeven of te veel steun gaan bieden. Ze raken bijvoorbeeld geïrriteerd en zeggen zoiets als: “Schiet nou eens op, stel je niet aan.” Of: “Wat ben je toch lui” Of ouders gaan extra hun best doen waardoor ze een stukje autonomie van het kind wegnemen. Bijvoorbeeld het ontbijt voor ze maken. Of het kind elke dag naar school brengen. Dit zijn hele natuurlijke reacties die niet fout hoeven te zijn. Maar ze kunnen wel een hele verkeerde impact hebben als je kind depressief is.

Overigens zijn er geen gouden regels voor wat je wel en niet moet doen. Er zijn ook kinderen die zich zo slecht voelen dat ze helemaal niet meer naar school gaan als je ze niet brengt. In de cursus zoeken we samen met ouders naar: hoe kun je toewerken naar de zelfstandigheid die past bij jouw kind?’

Hoe herken je een depressie bij een kind?

‘Een depressie bij een kind of jongere is meestal minder goed zichtbaar dan bij een volwassene. Zo hebben ze meer stemmingswisselingen en denken ze erg zwart-wit. Ook hebben ze veel ups en downs. Zo zijn er kinderen die prima mee kunnen komen op school maar thuis instorten. Maar dat zien dan alleen de ouders. Wij zijn er bijvoorbeeld ook van overtuigd dat veel jongens die agressief en crimineel gedrag vertonen en worden behandeld in het forensisch circuit, eigenlijk een depressie hebben. Meisjes kunnen heel recalcitrant of perfectionistisch zijn.’

Wat kunnen sociaal werkers doen?

‘Ik denk dat sociaal werkers deze problematiek vaker tegenkomen. Bijvoorbeeld als een kind ernstig depressief of suïcidaal is en geen hulp wil, waardoor er allerlei andere problemen in het gezin ontstaan. Sociaal werkers kunnen ouders bewust maken dat ze veel kunnen doen, ook door kleine dingen. Bijvoorbeeld een serie kijken met het kind om de connectie te verbeteren. Of even de kamer binnenlopen om een kopje thee te brengen en te praten.

Verder is het belangrijk dat zowel kind als ouders hulp krijgen. Als een kind geen hulp wil, kun je als sociaal werker proberen om een huis- of jeugdarts bij het gezin thuis te laten komen om te praten met het kind. Ik weet ook dat iemand van een wijkteam iedere week een kopje thee kwam drinken bij een moeder. Dat maakte al veel verschil. Want ook als een kind wel naar de ggz gaat, is er meestal weinig aandacht voor de ouder. Het was voor het eerst dat iemand aan die ouder vroeg: “En, hoe gaat het met jou?”’