Jeroen van der Have is ‘de baas’ van één van de huizen voor de vrouwen van

‘voorheen de Keileweg.’ Als er ergens in het pand aan de 1e Pijnackerstraat in

Rotterdam rumoer klinkt, moet hij even weg. Even een ruzie sussen over een pak

shag, zo gebeurd.

In het pand in het Oude Noorden in Rotterdam wonen nu zestien vrouwen. Van

der Have legt de nadruk op het woord wonen. ‘Het is hier geen gevangenis. We

zien vrouwen ook niet als patiënt, we proberen door het ziektebeeld van

verslaving en psychiatrische problematiek heen te kijken. Vrouwen die hier wonen

hebben al jarenlang geleefd met labels als junk en hoer, erg negatief. Daar

willen we vanaf.’

Bescherming Geen gevangenis, maar wel een huis met

regels. Er is corvee, boodschappen doen, koken, samen eten op vaste tijden,

alles in overleg, ieder zijn taak. Op doordeweekse dagen moet iedereen om tien

uur ’s avonds binnen zijn, in het weekend om elf uur. Dat levert zelden

problemen op, vertelt Van der Have.

‘De meeste vrouwen hoeven niet meer zo nodig de deur uit. Ze hebben jaren

op straat geleefd en zijn nu blij met een leuk ingerichte eigen kamer. Ze zijn

opgelucht omdat ze niet meer afhankelijk zijn van een vriendje of een

suikeroompje, hoe je het wilt noemen. In plaats van die afhankelijkheid, waarbij

het evenwicht altijd zoek was, bieden wij bescherming.’

Bescherming staat voorop en daar horen geen sancties bij. ‘Als iemand

afwijkt van de huisregels, gaan we niet straffen, maar praten.We moeten het

vertrouwen zien te behouden. Vergeet niet dat ‘onze’ vrouwen van ver komen.

Jarenlang op straat leven eist zijn tol. Nu ze veel minder drugs gebruiken komen

lichamelijke gebreken aan het licht als slechte longen, versleten knieën,

slechte gewrichten.’

‘Op het psychisch vlak hebben veel vrouwen te maken met een

post-traumatisch stress syndroom. Ze hebben dingen meegemaakt als

schietpartijen, verkrachting, mishandeling, groepsverkrachting. Iemand heeft

dagenlang opgesloten gezeten. Bij een ander werd een keer de keel dichtgeknepen,

ze werd voor dood in de greppel gegooid.

We zijn ermee naar de politie gegaan, maar die heeft er niks aan gedaan. De

politie redeneert: ‘Je zult het er zelf wel naar gemaakt hebben, je zult wel

onder invloed geweest zijn.’ Op zo’n moment verliest een vrouw haar vertrouwen

in de hulpverlening.’

TerugvalDe dames zijn natuurlijk

geen heiligen geweest, vervolgt Van der Have. ‘Dat blijkt bijvoorbeeld op

momenten dat het verleden hen inhaalt. Dan komen er ineens brieven van

deurwaarders binnen omdat er nog oude schulden open staan.

’Het kan ook gebeuren dat vrouwen moeten zitten voor een delict uit het

verleden. Van der Have probeert dat als het even kan te voorkomen. ‘Als je je in

de gevangenis kwetsbaar opstelt, trek je het daar niet, dus vallen vrouwen er

snel terug in hun oude straatgedrag.

Dan raken ze alles wat ze opgebouwd hebben weer kwijt. Daarom proberen we

met politie en justitie afspraken te maken over alternatieven; werkstraffen of

elektronische detentie. Vaak lukt dat.’

Door op deze manier de bewoners te steunen, wekt en behoudt Van der Have

het vertrouwen dat nodig is voor een succesvol herstel. Veel praten klinkt wat

soft, zegt de coördinator. ‘Maar ik weet van de meeste vrouwen wat ze al bereikt

hebben. Als ze een keer terugvallen, kan ik dat goed plaatsen.’

AfkickenZo’n terugval ligt steeds op de loer als

het gaat om drugsgebruik. Huisregel is dat vrouwen af en toe mogen gebruiken,

één keer per maand bijvoorbeeld. Volledig afkicken is geen doel. ‘Dat lukt

meestal tóch niet.

Veel vrouwen die hier wonen, gebruiken al twintig, dertig jaar. Hun

hersenen zijn als het ware geëtst door drugsgebruik. Er is sprake van craving,

een sterke drang vanuit de hersenen om te gaan gebruiken. Als je per se wilt dat

niemand nog iets gebruikt, ontken je dat ziektebeeld. We streven wel naar zo

weinig mogelijk, maar het is geen wet. We willen het gebruik wel beperken tot

het weekend. De dagbesteding mag er niet door in gevaar komen.’

Dat er weinig problemen zijn rond drugsgebruik verklaart Van der Have uit

de motivatie van de vrouwen. Ze zijn niet zomaar in het huis beland, hebben al

een zorgtraject achter de rug. Ze zijn via een crisiscentrum of

zorgcentrum van Bouman GGZ binnengekomen. In een kliniek is een diagnose gesteld

en een behandelplan gemaakt.

Er zijn nu drie opvanghuizen volgens het IBW-model geopend voor de vrouwen

van de Keileweg, dat moeten er uiteindelijk tien worden, elk met zijn specifieke

bewoners. Vrouwen met persoonlijkheidsstoornissen, borderliners, antisociaal

gedrag, schizofrenie, ze kunnen in een aparte woning terecht. Met standaard

inbegrepen, 24 uur zorg per dag.

Voor sommigen is een IBW-huis een opstap naar zelfstandigheid, voor anderen

een eindstation, maar hoe dan ook krijgt het leven van de vrouwen een andere

draai omdat ze dat zelf willen. ‘Ze krijgen medicatie, werken mee aan de

behandeling en zijn bereid zich aan afspraken te houden.’

BeeldvormingDaarom verbaast het

Van der Have ook niet dat er weinig problemen zijn met de buurt, in de 1e

Pijnackerstraat. Totaal geen enkel probleem, zegt hij zelfs, terwijl er

aanvankelijk veel weerstand was tegen de komst van de vrouwen.

‘Dat heeft te maken met angst en beeldvorming in de media. Mensen

dachten dat ze alle ellende van de Keileweg nu in hun eigen buurt zouden

krijgen. Ze zagen de spuiten en de condooms al op straat liggen, maar daar is

geen sprake van. De vrouwen zijn hier vrijwillig en willen er dus iets van

maken. Ze zien dit als hun thuis. Naarmate ze hier langer zijn, zien ze steeds

beter de meerwaarde van de opvang. Ze hebben er belang bij dat het rustig

blijft.’ ■