Kinderen die thuis veel spanningen meemaken, praten daar meestal niet uit zichzelf over. Vaak denken ze dat hun situatie normaal is en komen ze niet op het idee om erover te vertellen. Soms zwijgen ze uit schaamte en schuldgevoel, omdat ze denken dat zij verantwoordelijk zijn voor het gedrag van hun ouders. Soms zijn ze bang, voor straf, of omdat ze de omdat ze de gevolgen van praten niet kunnen overzien. En soms ontbreken de woorden simpelweg: ze voelen wel dat er iets niet klopt, maar hoe zeg je dat? Ondertussen groeit het gevoel: ik ben anders dan andere kinderen, ik hoor er niet bij.

Wat kinderen niet kunnen zeggen, laten ze vaak zien in hun gedrag. In een poging om contact te maken hebben kinderen bijvoorbeeld emotionele uitbarstingen, zijn ze overdreven aanwezig of pleasend, passen zich extreem aan of maken zich onzichtbaar. Allemaal manieren om die helpen om met voortdurende stress om te gaan, die vaak niet zo handig zijn in het contact met andere mensen. Als de omgeving hun gedrag niet begrijpt en zelfs afwijst, voelt een kind zich nog meer buiten de groep gezet.

Onderdeel uitmaken van een groep mensen, ergens bij horen, is een basisbehoefte. We zijn sociale wezens en hebben anderen nodig om ons veilig te voelen en te kunnen groeien. In contact met andere mensen leren kinderen zelfvertrouwen op te bouwen, sociale vaardigheden te oefenen, gezonde manieren te vinden om met stress om te gaan. Zelfs als er thuis weinig veiligheid is, kan een gevoel van verbondenheid op school, in de buurt of op de sportclub een groot verschil maken.

Die verbondenheid zit vaak in kleine momenten: een trainer die je talent ziet, een leerkracht of buurman die je niet wegstuurt maar luistert, een groep leeftijdsgenoten die je laat meedoen. Zulke ervaringen leggen de basis voor eigenwaarde, veerkracht en sociaal-emotionele groei.

Voor ons volwassenen betekent dit dat we voorbij het gedrag moeten kijken en bereid zijn de pijn van kinderen te zien. Dat we begrijpen dat kinderen die op ongepaste of extreme manieren contact proberen te maken, vooral gezien willen worden. Dan kunnen gevoelens van stress zakken en voelen kinderen dat ze niet vreemd of anders zijn. Elke betrouwbare volwassene is een schakel in het versterken van het gevoel van verbondenheid. Elke keer dat je luistert, troost, of een plek creëert waar kinderen zichzelf mogen zijn, leg je een steentje in de bouw van een stevige relatie in een veilige groep. Die groep maken we samen. Het zijn de vele kleine, dagelijkse momenten van erkenning en verbondenheid die kinderen laten ervaren: ik hoor erbij. Want geen enkel kind zou zich alleen moeten voelen.

Edith Geurts is inhoudsdeskundige ingrijpende jeugdervaringen en veerkracht bij Augeo Foundation en hoofdredacteur van Augeo Magazine.