Onlangs sprak ik een cliënt die zich op creatieve wijze (zwendel en oplichting) onmogelijk had gemaakt voor zijn omgeving. Althans, ik dacht dat dit de oorzaak was van het totale gebrek aan een sociaal netwerk. Maar dat bleek niet de oorzaak. Het was de verharding van de moderne Nederlandse samenleving die ertoe had geleid dat zijn familie en vrienden zich van hem hadden afgekeerd, aldus de cliënt.

Ook over de gevolgen van bepaalde acties wordt soms lichtvaardiger gedacht dan de sociaal werker. Er was dan wel een gewonde gevallen maar een gewonde is geen dode. Kortom, het had veel erger kunnen zijn.

Een sociotherapeut vertelde me onlangs een anekdote. Hij was in gesprek met een cliënt over het door hem gepleegde delicten. In het forensisch werkveld speelt de delict-analyse een belangrijke rol. Met cliënten wordt het delict besproken. Hoe ben je tot het delict gekomen, waarom heb je het delict gepleegd en wat zijn de maatschappelijke gevolgen van het gepleegde delict, zijn enkele thema’s die aan bod komen.

De cliënt waarmee hij in gesprek was, had de gewoonte om ramkraken te plegen. Bij een ramkraak wordt met een auto bijvoorbeeld op de pui van een juwelier of op een geldautomaat  ingereden. Waarna de buit voor het grijpen ligt. De sociotherapeut liet hem weten dit een nogal agressieve methode te vinden en vroeg hoe hij hier tegen aan keek. Wat waren zijn gedachtes over de maatschappelijke gevolgen van deze methode? Denk bijvoorbeeld aan het gevaar voor omstanders.

Hierop stelde de cliënt hem gerust. Met de maatschappelijke gevolgen viel het reuze mee. Sterker nog, die waren niet aanwezig. Bij het plegen van een ramkraak, zo vertelde hij, hield hij kort voor de impact even stil. Hij keek naar links, hij keek naar rechts. Kust veilig? dan vol gas erop af.

Daar zit je dan met je mond vol tanden. Cliënten kunnen onverwachts uit de hoek komen. Je bent in gesprek en denkt dat je op de goed weg bent. Het thema is van belang en biedt voldoende aanknopingspunten. Het is een zinvol gesprek, je maakt vorderingen en je cliënt heeft er wat aan. Denk je. En dan… een opmerking, een onvoorziene gedachtenkronkel. Het gesprek gaat een kant op die je niet had verwacht. Zie er dan nog maar eens een draai aan te geven.