De druk op de mantelzorg wordt steeds groter: uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau blijkt dat ongeveer één op de drie mensen van 16 jaar of ouder hulp geeft aan een naaste die zorg en ondersteuning nodig heeft. Dat komt neer op 5 miljoen Nederlanders. Bovendien neemt de vraag naar mantelzorg tot 2040 alleen maar verder toe. Dat komt onder meer door de vergrijzing, maar ook omdat de overheid de kosten van de zorg wil beperken. 

Het zorgen voor een naaste kan stressvol en veeleisend zijn, juist in combinatie met werk (en gezin). Op dit moment zijn er drie mantelzorgregelingen waar cliënten een beroep op kunnen doen. Sociaal werkers kunnen mantelzorgers op deze opties wijzen:

1. Calamiteitenverlof

Het calamiteitenverlof is een recht voor zeer dringende, onverwachte of bijzondere persoonlijke situaties. Denk aan het overlijden van een familielid of een kind dat plotseling ziek wordt. Afhankelijk van de situatie kan het calamiteitenverlof een paar uur tot een paar dagen beslaan. Werkgevers betalen het salaris door tijdens dit verlof, tenzij dit anders in de cao van de sector is afgesproken. 

Wanneer? bij dringende persoonlijke situaties zoals ziekte of overlijden.

Hoe lang? Dat verschilt, van enkele uren tot enkele dagen.

Salaris? De werkgever betaalt het salaris door.

2. Kortdurend zorgverlof

Het kortdurend zorgverlof is een andere regeling waar mantelzorgers gebruik van kunnen maken. Wel zitten er verschillende haken en ogen aan. Het kortdurend zorgverlof duurt maximaal twee keer het aantal uren dat je per week werkt in een periode van een jaar. Wie dus 32 uur per week werkt, heeft recht op maximaal 64 uur kortdurend zorgverlof. Dit kun je twee keer per jaar opnemen. Wie kortdurend zorgverlof wil opnemen, gaat in overleg met zijn/haar werkgever. Werkgevers moeten 70 procent van het loon doorbetalen, tenzij in de cao van de sector waarin je werk anders is bepaald.

Wanneer? Het kortdurend zorgverlof wordt vaak ingezet als een naaste bijvoorbeeld plotseling ziek wordt of de zorg in korte tijd veel intensiever wordt. Het kortdurend zorgverlof biedt dan tijd en ademruimte om op zoek te gaan naar structurele mantelzorgoplossingen. 

Hoe lang? Het aantal uren dat je wekelijks werkt keer 2. Dit verlof kun je twee maal per jaar opnemen. 

Salaris? De werkgever betaalt 70 procent van het salaris door, tenzij anders is afgesproken in de cao.

3. Langdurend zorgverlof

Langdurend zorgverlof zegt het al: dit kun je opnemen als je voor langere tijd moet zorgen voor een naaste. Per 12 maanden hebben mensen recht op maximaal 6 keer het aantal uren dat je per week werkt. Werk je dus 40 uur per week, dan mag je per jaar maximaal 240 uur langdurend zorgverlof (zes weken) aanvragen. Werk je 20 uur per week, dan is het maximaal 120 uur. Langdurig zorgverlof hoeft niet in één periode opgenomen te worden, maar mag over het jaar verdeeld worden. 

Dit verlof vraag je minstens twee weken voordat je het verlof wilt opnemen schriftelijk aan bij je werkgever. Bij langdurend zorgverlof is de werkgever niet verplicht om salaris uit te betalen. Langdurig zorgverlof geldt namelijk als onbetaald verlof. 

Wanneer? Langdurend zorgverlof wordt vaak ingezet wanneer de zorg voor de naaste intensief is geworden.

Hoe lang? Per 12 maanden hebben mensen recht op maximaal 6 keer het aantal uren dat je per week werkt.

Salaris? Langdurend zorgverlof is onbetaald verlof. Het salaris wordt niet doorbetaald, tenzij anders is afgesproken in de cao.

Hoger op de agenda

Fleur Kusters, woordvoerder van MantelzorgNL, constateert dat het onderwerp steeds vaker op de agenda staat bij werkgevers. Dit geldt met name voor overheden en grote bedrijven. ‘Voor kleine bedrijven met bijvoorbeeld tien medewerkers is de impact van langdurend zorgverlof soms groot. Het tijdelijk wegvallen van één of twee medewerkers heeft dan behoorlijke impact op de dagelijkse taken binnen het bedrijf’, legt Kusters uit. Zij raadt aan dat communicatie in alle gevallen heel belangrijk is. ‘Wie zijn of haar persoonlijke situatie uitlegt, kan ook komen tot flexibele oplossingen zoals wat later beginnen of thuiswerken. Verlof is lang niet altijd de ultieme oplossing. Zes weken verlof lijkt misschien veel, maar als je een kind hebt met een beperking ben je veel meer geholpen met een structurele oplossing. Ga dus altijd het gesprek aan.’

Worden de mantelzorgregelingen uitgebreid?

Op deze vraag valt nog geen antwoord te geven, maar feit is dat in de landelijke politiek steeds meer aandacht is voor mantelzorgers. Zo riep D66 in hun verkiezingsprogramma op dat mantelzorgers ‘meer tijd en geld krijgen’ om zorg te verlenen. Nieuw Sociaal Contract bestempelde mantelzorgers en vrijwilligers als het “cement” dat de maatschappij bijeenhoudt. Deze partij is voorstander van verlenging van het wettelijk recht op langdurend mantelzorgverlof. Ook de VVD pleitte voor ‘eenvoudigere verlofregels om werk en zorg’ te combineren. In het PVV-verkiezingsprogramma is geen standpunt over mantelzorg ingenomen. PvdA-GroenLinks stelt dat informele netwerken betere ondersteuning verdienen. ‘Zij moeten aanspraak kunnen maken op financiering. Dat geldt ook voor mantelzorgers.’

Vier weken geleden startte MantelzorgNL de petitie: ‘Maak mantelzorgers belangrijker dan regels, stop de regelkolder’. Partijen als Partij voor de Dieren, SGP, D66, PVV, ChristenUnie, DENK en CDA hebben al hun handtekening onder deze petitie gezet. BBB, SP, BVNL en NSC hebben inmiddels aangegeven zich hierbij aan te sluiten. MantelzorgNL spreekt de hoop uit dat het thema mantelzorg de komende weken op de onderhandelingstafel voor de nieuw te vormen regering terechtkomt.