De ouderenzorg is de laatste jaren steeds verder verschraald. In de thuiszorg en de verpleeg- en verzorgingshuizen gebeuren elke dag goede dingen, maar het hoeft maar even tegen te zitten en de kwaliteit zakt door de bodem. Verzorgenden moeten het werk met steeds minder (goed opgeleide) mensen doen, terwijl ze naar verhouding steeds meer tijd kwijt zijn aan papierwerk. Twee op de vijf bewoners van verpleeg- en verzorgingshuizen vindt, dat het personeel te weinig tijd en aandacht voor hen heeft. Meer dan de helft van de werkenden in de zorg overweegt serieus om eruit te stappen. Wie durft er op zo’n sector nog te bezuinigen?
Als bezuinigen geen optie is, hoe houden we dan de verwachte stijging van de uitgaven binnen de perken? Om dat mogelijk te maken, is het noodzakelijk om de ouderenzorg anders te positioneren en in te richten. In de kern komt dat neer op: de marktwerking afschaffen, de bureaucratie verminderen, de menselijke maat terugbrengen, een uitgavenplafond instellen en het beschikbare geld maximaal aan zorg besteden. En het vooral zo eenvoudig mogelijk maken.
Nadat de overheid de ouderenzorg in de richting van de markt heeft geduwd, zijn zorgaanbieders bedrijfsmatig gaan werken. Andere zorgaanbieders werden concurrenten. Bewoners werden klanten. Het ging steeds minder over het geven van zorg aan kwetsbare ouderen en steeds meer over het leveren van productie. We hebben gezien waartoe dat geleid heeft. Tot fusies, reorganisaties en recentelijk nog tot sponsoring van een voetbalclub.
Medewerkers die ontslagen worden omdat ze te duur zijn. Cliënten die hun vertrouwde hulp kwijtraken. Er is maar één manier om daar een eind aan te maken: de ouderenzorg weghalen bij de markt en terugbrengen naar de samenleving.
Bij de landelijke overheid moet uiteindelijk alles wijken voor kostenbeheersing. Hoe fraai de uitgangspunten en voornemens ook zijn, zodra iets in de uitvoeringsfase meer kost dan het beschikbare (deel)budget, gaat de rem er op. Zo lang mogelijk thuis blijven, tot de thuiszorg duurder wordt dan de zorg in het verzorgingshuis. De cliënt centraal stellen in het kader van de invoering van zorgzwaartebekostiging, tot duidelijk wordt dat het beschikbare budget niet toereikend is om kostendekkende tarieven vast te stellen. Nog afgezien van het feit dat ten behoeve van de kostenbeheersing tegenwoordig vrijwel alles vooraf genormeerd en geïndiceerd moet worden en achteraf nog eens geregistreerd en gecontroleerd. De ouderenzorg betaalt hiervoor een hoge prijs in de vorm van een verslechterende financiële positie en een massieve bureaucratie.
Een manier om de bureaucratie tegen te gaan, is zorgorganisaties een vast budget geven. In
combinatie met het afschaffen van de marktwerking zorgt dit voor het vrijvallen van aanzienlijke hoeveelheden geld ten gunste van de directe zorgverlening. Ga maar na.
Zorgkantoren en het CIZ worden overbodig. Geen goudgerande vertrekpremies meer voor bestuurders die het leuk vinden om risicovol te ondernemen. Alle marketingafdelingen kunnen worden opgeheven. Geen duurbetaalde adviesbureaus meer voor het begeleiden van aanbestedingen. Allerlei registratiesystemen kunnen overboord. En het kwaliteitscircus kan worden teruggebracht tot waarvoor het oorspronkelijk bedoeld is: om van het verleden te leren en dat inzicht te gebruiken om de zorg te verbeteren. Een vast budget legt bovendien een plafond in de uitgaven.
Om zorgorganisaties met een vast budget te laten werken, moet je ze een vast werkgebied geven en qua omvang daarop toesnijden. Zo’n werkgebied kan bijvoorbeeld een zorgregio zijn bestaande uit één of meerdere (deel)gemeenten. In plaats van de huidige mega zorgconcerns die soms grote delen van het land bestrijken, krijg je dan per regio een zorgorganisatie met een menselijke maat, die tot taak heeft om een samenhangend zorgaanbod te bieden met ruime keuzemogelijkheden voor de aldaar wonende ouderen.
Zo’n zorgaanbieder kent een bestuur dat wortelt in de lokale samenleving en een directeur met een cao-salaris. Medewerkers kunnen gewoon blijven werken in de instelling of het thuiszorggebied waar ze tot dan toe werkzaam waren. Omdat er meer geld beschikbaar komt, krijgen ze er meer en op termijn beter geschoolde collega’s bij. Dan kunnen ze eindelijk laten zien wat ze werkelijk aan oudere medemensen te bieden hebben.
In de loop der tijd zullen deze ingrepen niet voldoende zijn om de verwachte stijging in de uitgaven op te vangen. Op termijn zal er meer geld op tafel moeten komen voor de ouderenzorg. Een rijk land als Nederland kan zich dat ook veroorloven. De zorgregio’s kunnen ondertussen veel doen om de zorg zo betaalbaar mogelijk te houden door bijvoorbeeld zo te bouwen dat oudere mensen zelfstandig kunnen blijven wonen ook als ze (veel) zorg nodig hebben, de focus te verleggen van ziekte en behandeling naar gezondheid en preventie, door sociale netwerken te creëren en gebruik te maken van technologische
ontwikkelingen etc. Minder rotondes in ruil voor meer thuiszorg kan later altijd nog.
Hans Hoogerheide & Ad de Jongh zijn ruim 30 jaar werkzaam in de ouderenzorg als Hoofd P&O resp. onderwijsdirecteur.
Bron: Foto: ANP/Ed Oudenaarden
Talk, talk, talk. Na 37 jaar in het Gidsland te hebben gewoond, vweliet ik NL in 8 dagen, toen duidelijk werd dat een heuse specialist mijn leven op het spel heeft gezet, door mij ineffectieve behandelopties aan te bieden voor een levensbedreigende vorm van kanker. Ik heb het overleeft. Dankzij mijn teksten in de NL pers kon in levens redden. Ik kom nooit naar uw land terug. De rotverzekeraars hebben de macht gegrepen, en MLers waren te goedgeloofig, gezappig, en slecht opgeleid om te kunnen nadenken over de gevolgen. Ik ben elders geboren, een heuse allochtoon.
Helaas heeft deze poging om tot een oplossing van de almaar toenemende kosten in de ouderenzorg te komen weer een hoog poltiek karakter. In dit geval een SP-teneur! Het gaat niet om marktwerking versus volledige overheidsbemoeienis. Het gaat erom dat de kosten in totaliteit niet meer uit de pan gaan rijzen. Daarvoor zijn vele oplossingen mogelijk. De auteurs gaan weer aan een heel belangrijke factor voorbij: mensen zullen zelf meer moeten gaan doen (zoals mantelzorg) én moeten gaan betalen. Kijk naar het laatste (wat degelijker) rapport van het SCP.
Het is weer erg goedkoop, wél begrijpelijk populistisch, om de ‘goudgerande vertrekpremies’ erbij te halen. Hoewel die direct afgeschaft dienen te worden (ook voor de ‘handen aan het bed’?) vormen die nauwelijks een besparing.
Ik begrijp niet waar de twee auteurs het gezag vandaan halen om hun pretenties serieus te beoordelen..
Er moeten ook prikkels blijven tot innovatie en keuzevrijheid, ook tussen zorgaanbieders in een regio. Ik denk dat de oplossing er vooral in zit dat we er aan moeten wennen dat we zelf meer eigen geld zullen betalen voor zorg. Waarvoor je een verzekering kunt afsluiten, zelf kunt sparen of je opgebouwde kapitaal kunt gebruiken. Anders blijven we op een erg minimaal niveau van zorg steken, terwijl het juist beter moet: voor de bewoners/cliënten én de medewerkers!
In dit artikel wordt de vergrijzing als oorzaak van de kostengroei in de zorg genoemd. Terecht, de vergrijzing is een belangrijk factor. Het is een feit dat méér mensen oud zullen worden en dat mensen ouder worden. Dat de kosten in de zorg dus zullen stijgen lijkt een vanzelfsprekendheid.
In het vervolg van het artikel gaat het vooral om een andere oorzaak die de zorg zo duur maakt, namelijk de regelgeving, de bureacratie. Marktwerking wordt hierin als aanstichter genoemd?
Het is toe te juichen om wanneer het gaat over de bezuinigingen van de zorg de directe patiëntenzorg buiten beschouwing te laten. Minder bureaucratie is een prima oplossing. Kleinere organisaties met meer aandacht voor de mens, zowel de patiënt als de hulpverlener, ook. Uiteindelijk is dat de relatie waarin alles gebeurt. Als dit echter betekent dat alle macht en vrijheid rondom het besteden van de middelen en het verdelen van de zorg bij de zorgaanbieder komt te liggen, is het van groot belang dat goede afspraken worden gemaakt over de publieke verantwoording. Ofwel: transparantie.
Indiceren door een derde partij (RIO, CIZ) is om die reden ontstaan. Het blijft een spanningsveld tussen deze twee: én minder protocollen, bureaucratie, (ambtelijke) regelgeving, én een eerlijke/rechtvaardige verdeling van een schaars goed.
Lotte Penning en Renske Mol (werkend bij Zorgbelang Brabant)
Reactie op Saskia. Zoveel mogelijk ruimte om als individu je eigen keuzes te maken is een kant van de medaille. De andere kant is kostenbeheersing en eenvoud wat inrichting en organisatie betreft. Het beschikbare budget moet maximaal aan zorg worden besteed. Daartussen zullen we een goede balans moeten zien te vinden. Hoe kijk jij in dat licht naar jouw particuliere dagbesteding?
Reactie op tjark. Perverse incentives heb je in elk systeem. Ik heb wat dat betreft meer vertrouwen in middelgrote zorgorganisaties die wortelen in een lokale samenleving dan in megazorgconcerns die van de samenleving zijn los gezongen.
Scheiding tussen wonen en zorg is een prima zaak. Als je thuis zorg krijgt, is dat nu al zo. Als je in een instelling verblijft, zou je een bijdrage kunnen betalen voor kost en inwoning. Mits je geen eigen huis meer hebt uiteraard.
compliment voor de manmoedige poging om het bestaande zorgniveau in stand te houden. maar budgetteringsstelsels hebben helaas ook perverse incentives die bestreden moeten worden. marktwerking voor onderdelen van de zorg kan geen kwaad, evenmin als het terugbrengen van sommige uitgaven (huur, energiegebruik en kleine huishoudelijke voorzieningen, bijvoorbeeld) naar het gewone huishoudbudget.
verder moeten we vooral duidelijk maken dat de betaalbaarheidsdiscussie er voornamelijk over gaat dat de mensen die zorg nodig hebben daarvoor meer gaan betalen om de zorg betaalbaar te houden voor de mensen die deze (nog) niet nodig hebben.
Ik run sinds 4 jaar een partikuliere dagbesteding voor ouderen.
mijn vraag/opmerking:
Het is een verworvenheid dat de mensen zelf kunnen kiezen middels het PGB waar ze hun dagbesteding willen inkopen, wat het best bij hun past.
Wordt dit met uw idee onderuit gehaald?
Met de stelling Zorgkantoren en het CIZ worden overbodig kan ik mij verenigen ook met geen goudgerande vertrekpremies meer voor bestuurders die het leuk vinden om risicovol te ondernemen. Alle marketingafdelingen kunnen worden opgeheven.
Ik heb de zorgverzekerraars zien lachen bij de door deze zorgclub zelf ingestelde zorgkantoren. De weg was vrij om malafide grepen uit de AWBZ geldstroom te verschrijven.
Aanvankelijk geen enkel toezicht later met Hoogervorst aan het roer een inadequaat toezicht.
Marktwerking is er in de intramurale sector nooit geweest immers een keuze mogelijkheid is en was uitgesloten door de beperkte capaciteit met name in de zorgcentra en verpleeghuizen.
Een rigoreuze maatregel is en kan een oplossing bieden. Prof. Dr. Post en Prof. Schrijver, volstrekt onafhankelijk hebben de route aan gegeven maar worden gebruskeerd door de “mafia” in de zorgsector.