Verbijsterd was iedereen, die half maart het trieste

nieuws over de 32-jarige Turkse Gül vernam. De vrouw werd met haar drie jonge

kinderen maanden verbeten achtervolgd door haar wraaklustige ex-man en zijn

vrienden. Bij het vierde onderduikadres waar de vrouw veiligheid zocht, had hij

beet. Hij schoot Gül voor de deur van het Blijf-van-mijn-lijf-huis in Koog aan

de Zaan koelbloedig dood. Volgens haar naaste vrienden had ze al de tijd geweten

dat ze nooit aan hem zou kunnen ontsnappen.

Even was Nederland te klein. Deskundigen buitelden over elkaar heen in hun

haast om oplossingen voor het probleem van eerwraak de wereld in te slingeren.

En al snel ontstond het beeld dat huiselijk geweld vooral bij allochtonen

voorkomt. Maar niets is minder waar, zegt bijvoorbeeld het Tweede Kamerlid

Marleen de Pater (CDA). ‘Het huiselijk geweld hoort jammer genoeg bij alle

culturen. Het komt voor bij hoog- en laagopgeleiden, bij stedelingen en

plattelanders.’ Ze haalt een onderzoek aan uit Twente. ‘Het komt ook voor op

boerenbedrijven. Misschien extra schrijnend. Als de vrouw zou vluchten, moet

misschien ook het bedrijf stoppen. Dat kan reden voor haar zijn om toch maar te

blijven.’

Het PvdA-Kamerlid Aleid Wolfsen is het met haar eens. ‘Maar het geweld bij

allochtonen lijkt directer en harder.’ Wolfsen sprak onlangs een jonge

allochtone vrouw in een opvanghuis voor mishandelde vrouwen. ‘Ze vertelde dat

haar schoonfamilie tegen haar zoon zei: “jouw moeder is zo slecht dat jij haar

later, als je groot bent, ook moet gaan slaan”. Allochtone vrouwen komen volgens

hem sneller in een opvanghuis terecht. ‘Ze zijn nog maar kort in Nederland, en

kennen niemand buiten hun schoonfamilie. Ze kunnen dus nergens terecht. Het

lijkt dan alsof vooral allochtone vrouwen met huiselijk geweld hebben te maken.’

Geweldsspiraal

Terwijl de economische recessie regeert, en vrijwel overal de broekriem

wordt aangehaald, trekt het kabinet tot 2007 zeven miljoen euro extra uit voor

de bestrijding van geweld binnen het gezin. Bovendien gaat er acht miljoen extra

naar de maatschappelijke opvang en het verbeteren van de mogelijkheden voor

melding van huiselijk geweld.

De politiek is zeer actief. Zo werkt Justitie-minister Piet-Hein Donner aan

een voorstel om bij huiselijk geweld de man tijdelijk uit de echtelijke woning

te zetten. Het kabinet hoopt op die manier te voorkomen dat moeder en kinderen

van adres naar adres moeten zwerven, en in nog grotere problemen verzeild raken.

Politieagenten worden bovendien getraind om huiselijk geweld sneller te

herkennen en te registreren. En het Openbaar Ministerie geeft de dader vaker

straf, of, als hij meewerkt, gedragstrainingen. Gemeenten werken aan programma’s

die maatschappelijke instellingen mobiliseren meer actie te ondernemen tegen

geweld binnen het gezin.

Daarnaast maakte immigratieminister Rita Verdonk eind vorig jaar bekend

migrantenvrouwen, die kort in Nederland zijn, ernstig worden mishandeld door hun

echtgenoot en zonder hem geen recht op legaal verblijf hebben, toch als

zelfstandig persoon een verblijfsvergunning te geven. Ook al zijn ze, zoals de

wet voorschrijft, korter dan drie jaar in Nederland.

Ook de vrouwenbeweging zelf heeft een grote omslag gemaakt. Vroeger zou het

onbespreekbaar zijn geweest om geld en tijd te besteden aan hulp aan de dader

van huiselijk geweld. Nu is dat veranderd. De geschiedenis leerde dat veel

vrouwen uiteindelijk toch weer terugkeren naar hun mishandelende echtgenoot.

Alleen: ze willen dat het geweld stopt. Organisaties voor vrouwenopvang bieden

nu in verschillende plaatsen van Nederland hulp aan de mannen. De echtgenoten

blijken ook open te staan voor begeleiding. Ook zij willen een nieuwe start

maken, en leren om uit de spiraal van geweld te blijven. Vroeger werd dit

onmogelijk geacht.

CDA-minister Donner zei kort geleden in de Tweede Kamer nog eens dat zich

in Nederland per jaar achthonderd- tot negenhonderdduizend gevallen van geweld

binnen het gezin voordoen. Dit aantal ligt dus veel hoger dan de

tweehonderdduizend die tot nu toe werden genoemd. Bij een kwart van de gevallen

is sprake van ernstig en stelselmatige mishandeling. Per jaar sterven vijftig

kinderen, tachtig vrouwen en twintig mannen door geweld binnen familiekring.

Steeds meer wordt duidelijk dat het geweld een enorme “spin off” heeft. Kinderen

die opgroeien met geweld lopen groot gevaar later in dezelfde gewelddadige

mechanismen te vervallen. Internationaal onderzoek geeft aan dat veertig procent

van de groep als volwassene agressie- of depressieproblemen krijgt. In Nederland

is tachtig procent van de tbs’ers als kind verwaarloosd, mishandeld of seksueel

gebruikt. Het repareren van de gevolgen, voor zover mogelijk, kost de

maatschappij miljoenen.

Schuilplaatsen

‘Het kabinet heeft weliswaar extra geld uitgetrokken voor opvang,’ zegt

Wolfsen van de PvdA, ‘maar dat is een druppel op de gloeiende plaat. Het komt

per jaar tien tot vijftienduizend keer voor dat vrouwen aankloppen bij de opvang

voor hulp, en dat er geen plaats is. Stel je voor: eindelijk durven ze de stap

te maken, en dan wordt de deur voor hun neus dichtgeslagen. De Vereniging van

Nederlandse Gemeenten helpt gemeenten sinds kort met programma’s om geweld

achter de voordeur aan te pakken. Maar slechts eenderde van de gemeenten doet

mee. Ik kom wethouders tegen die zeggen: “In onze gemeente komt geweld binnen

het gezin niet voor”. Ik hoor verhalen over huisartsen die de signalen van

huiselijk geweld nog steeds niet herkennen. Ik kom onderwijzers tegen die

zeggen: “Ik vermoed dat dat-en-dat-kind uit mijn klas thuis wordt mishandeld”.

Maar de ouders en het kind ontkennen, dus kan ik er verder niets aan

doen.’Wolfsen wil extra geld. ‘Minister Donner heeft geen nee gezegd tegen

mijn plan.’ De regering geeft meer gemeenten toestemming om langdurig

drugsverslaafden gratis heroïne te geven. ‘Dus bespaart Donner op de pot om

veelplegers aan te pakken. Dat geld kan naar de bestrijding van huiselijk

geweld.’ Het Kamerlid wil bovendien gemeenten financieel korten als ze niets

doen aan de bestrijding van huiselijk geweld. ‘Ook daar heeft Donner geen nee op

gezegd.’

Met het geld moeten er werkelijk veilige schuilplaatsen komen voor vrouwen

als Gül, die op leven en dood worden achtervolgd door hun ex-echtgenoot of

familie. ‘En we moeten instellingen, huisartsen, consultatiebureaus, en noem

maar, op trainen op omgaan met huiselijk geweld. Gemeenten moeten daarbij het

voortouw nemen.’

Ook Lisette van Gurp van TransAct, het landelijk expertisecentrum voor de

aanpak van seksueel en huiselijk geweld maakt zich zorgen. Er gebeurt veel, maar

zal het genoeg zijn? ‘Politie en Justitie brengen echt meer gevallen van

huiselijk geweld aan de oppervlakte. Maar ik ben bang voor het vervolg. Zijn

hulpverleners genoeg ingesteld op een goede behandeling? Vragen ze door als een

vrouw klaagt over depressieve klachten, over slaapstoornissen? Zijn

hulpverleners getraind om te kijken naar de oorzaken van die problemen? De

jeugdzorg en de geestelijke gezondheidszorg hebben grote capaciteitsproblemen.

Er komen steeds meer cliënten. Zijn ze in staat om goede begeleiding aan te

bieden? Daar moet nog veel gebeuren, wil de winst die wordt geboekt in de

bestrijding van het huiselijk geweld kunnen worden verzilverd.’

Het Tweede Kamerlid De Pater ziet het probleem praktisch. ‘Als er

knelpunten naar boven komen, gaan we ze aanpakken. Vroeger vond men dat je bij

verdenkingen van kindermishandeling terughoudend moest zijn. Het was immers het

privé-terrein van de ouders. Dat taboe zijn we aan het doorbreken. Allerlei

instellingen worden getraind om in te grijpen. Ze doen dat steeds vaker. Als

blijkt dat de aanpak van huiselijk geweld stokt, bijvoorbeeld omdat

hulpverleners er niet goed aan toe komen, moeten we dat aanpakken. Net zoals we

bij andere problemen hebben gedaan.’/Annet van Eenennaam