Als kind werd mij het adagium: ‘Behandel de ander zoals je zelf behandeld zou willen worden’ met de paplepel ingegoten. En ik geef toe: dat adagium is zo gek nog niet. Stel je voor dat een ambtenaar die moet beslissen of iemand recht heeft op een uitkering zich zou afvragen hoe hij zelf in een soortgelijke situatie behandeld zou willen worden.

Of een arts, die na de diagnose dat haar patiënt ongeneeslijk ziek is, zich zou afvragen wat zij zelf in soortgelijke omstandigheden met de rest van haar leven zou willen doen. Dan zouden we al een heel eind opschieten met de menselijke maat.

En toch denk ik dat dit nog niet ver genoeg gaat. Ik zou wensen dat elke organisatie en elke toezichthouder in het plan voor de menselijke maat zou willen reflecteren op het adagium: ‘Behandel de ander zoals de ander behandeld zou willen worden’.

Die opdracht is in onze cultuur een stuk ingewikkelder. Om te kunnen voorzien in de behoefte van kwetsbare mensen was volgens de bedenkers van de verzorgingsstaat een institutie nodig om te bepalen wat die behoeften waren. En professionals in die instituties zijn gewend geraakt aan deze manier van werken. Het gevolg daarvan is dat mensen in toenemende mate gereduceerd worden tot hun aandoening of tot hun probleem.

Toeschouwers van hun eigen behoeften en consumenten van de hulp die aan hen wordt verleend, zonder zelf nog het gevoel te hebben in regie te zijn. De socioloog Richard Sennett zegt hierover: ‘Ze ervaren het typische gebrek aan respect, dat eruit bestaat dat men niet wordt gezien en niet wordt beschouwd als een volwaardig mens’.

Om de menselijke maat echt weer voorop te zetten, zullen de burgers zélf weer aan het roer moeten komen, al dan niet met hulp van een ervaringsdeskundige, een (onafhankelijke) cliëntondersteuner of een mentor. Professionals komen dan in een andere rol. Zij gaan luisteren naar wat werkelijk voor mensen van betekenis is, om vervolgens waar nodig belemmeringen daarvoor weg te nemen of op een andere manier te ondersteunen.