Hoe ga je om met een crisis? Het is een hedendaagse vraag in deze tijd met veel maatschappelijke crisissen door corona, energietekorten, inflatie, stikstof en onzekere woningmarkt. Met effect op levens van mensen die houvast verliezen en bozer worden, emoties waar ik als mediator dagelijks mee te maken heb. Wat kunnen mensen in crisis zelf doen om weer grip te krijgen en nader tot elkaar komen?

Kans voor het nieuwe

Corona heeft dynamiek verandert, stikstof zet verhoudingen op scherp, het is steeds moeilijker een woning te vinden, energie is schaars en de trend op de financiële beurs is neerwaarts. Er verandert tegelijkertijd veel met niet hetzelfde effect voor iedereen. Het geeft stress en mensen zien grotere verschillen met anderen. Spanningen in huis en in de samenleving zijn aan de orde van de dag, mensen komen in overlevingsstand en wijzen naar anderen voor de oplossing. Wat is een manier om het dragelijk te maken en harde opstellingen naar elkaar te verzachten? Hierbij zijn twee uitgangspunten cruciaal: niet krampachtig vasthouden aan hoe het was en onderlinge relaties versterken. Crisis geeft dan kans voor verandering met nieuwe verbinding.   

Toelaten is loslaten

Het woord ‘crisis’ betekent een verstoring in een stelsel, het brengt uit balans, waardoor er vaak gevoelens van onveiligheid ontstaan. Vanuit het oerinstinct is een natuurlijke reactie op het onbekende ‘vechten’, ‘vluchten’ of ‘bevriezen’. Het kan zich via innerlijke conflicten en in relaties uiten in strijden voor het eigen gelijk, wantrouwen, apathie en zelftwijfel. Het heeft tijd en moed nodig om te snappen wat er gebeurt. Alleen het onder ogen zien en bijbehorende gevoelens toelaten geeft ruimte voor loslaten en aanpassing.  

Vertrouwen

Als mediator begeleid ik mensen in conflict, op de werkvloer, in buurten, families en in relatie met de overheid. Ik zie het ‘gevecht’ waarin partijen zich vasthouden aan hun eigen werkelijkheid. Wat mij opvalt is dat er naast onderlinge strijd ook persoonlijke crisis is. Pas ik me aan? Of moet de ander dat doen? En hoe dan?

Dit zijn verwarrende vragen. Het conflicteert met langdurige overtuigingen over hoe het moet zijn. Ik zie dat in hoeverre mensen dit zonder schuld naar zichzelf of anderen kunnen bekijken, bepalend is voor het vinden van oplossingen. Anders gaat het ten koste van eigenwaarde en onderlinge relaties. Maar het vraagt rust, reflecteren, vertrouwen en open stellen.  

Tips voor wending

In de Chinese en Griekse betekenis van het woord ‘crisis’ zit gevaar maar ook kans en wending. Het oude overwinnen en met iets nieuws beginnen is een gevecht met als mogelijke winst een nieuwe verhouding met zichzelf en de omgeving. Een paar tips helpen hierbij: 

• Geef mensen tijd om aan verandering te wennen, met rust en ruimte.
• Geef erkenning aan gevoelens die onzekerheid en crisis oproepen, luister en geef aan dat het normaal is dat de gevoelens er zijn, reflecteer en vat samen. Zo bouw je ook een vertrouwensrelatie op, cruciaal voor het vinden van oplossingen. Beperkt het geven van adviezen. 

• Wees helder over ieders rol en wissel verwachtingen uit.  
• ‘Zoom uit’, kijk vanaf een afstand naar de situatie, wat gebeurt er nu eigenlijk? En ‘ontschuldig’. Niemand heeft schuld. 
• Begeleid mensen in het loslaten van zaken waarop ze geen invloed op hebben, zoals de energiecrisis, en nodig hen uit dingen te veranderen waar ze wél invloed op hebben, zoals de eigen levensstijl. 
• Focus op wat wel goed gaat uit de gedachte ‘wat aandacht krijgt groeit’. 

• Werk stap voor stap samen naar een nieuw perspectief, door wensen en mogelijkheden te inventariseren, prioriteren en verwerk dit in een gezamenlijk plan waarin mensen hun verantwoordelijkheid pakken, en ondersteun waar mogelijk om het nieuwe perspectief te realiseren.  
• Nodig mensen uit oordeelloos te communiceren, vooral met mensen met wie zij in conflict zijn, vanuit een concrete waarneming, eigen behoefte en verzoek.  
• Laat mensen samenwerken aan iets nieuws, zodat zij invloed hebben en elkaar leren kennen. 
• Betrek mensen in een vroeg stadium bij besluitvorming, bijvoorbeeld voor nieuw sociaal beleid of aanpak bij crisis.