In haar Ab Harrewijnrede ‘Groeiende armoede in een rijk land’, die ze morgen vanaf 16.00 uitspreekt, hekelt Esmah Lahlah het continue ‘pleisters plakken’ van het Rijk. Met structurele oplossingen voor de groeiende armoede komt de landelijke overheid niet, ziet Lahlah. ‘We hollen van crisis naar crisis, eerst corona, nu een energie- en koopkrachtcrisis, en als gevolg daarvan van tijdelijke ad-hoc maatregel naar tijdelijke ad-hoc maatregel. Maar met generieke, tijdelijke maatregelen los je het probleem van armoede niet op.’

Energietoeslag

‘Wij doen het ook’, zegt ze in reactie op de aankondiging van haar collega in Arnhem Mark Lauriks, die de meeste kwetsbaren 250 euro extra uit het gemeentelijk budget wil geven. ‘Niet precies dat, maar in Tilburg komen bijvoorbeeld zelfstandig wonende studenten ook in aanmerking voor de energietoeslag. Ook hebben we de doelgroep voor de energietoeslag vergroot naar iedereen die minder heeft dan 130 procent van het sociaal minimum (de landelijke richtlijn is 120 procent – EP).’

Urgentie

Oftewel: ook in Tilburg worden ‘pleisters geplakt’ – en nog meer zelfs dan het Rijk “uitdeelt.” Zo werden in Tilburg al gratis ontbijtjes verstrekt op basisscholen voordat minister Schouten aankondigde dat op vijfhonderd basisscholen in het land te gaan doen. Gemeenten moeten wel, meent Lahlah. ‘Uiteraard voelen wij ook de urgentie. Steeds meer mensen, nu ook middeninkomens en tweeverdieners, staat het water aan de lippen door de hoge inflatie en de hoge energierekening. Maar tegelijkertijd wil ik ook blijven hameren op de urgentie van het doorbreken van de oorzaken van armoede.’

Niet voldoende

Ze roept het al jaren: het kabinet moet zorgen voor een fatsoenlijk vangnet, dus een hoger minimumloon en hogere uitkeringen. Daar worden nu ook eindelijk stappen in gezet: het minimumloon gaat volgende jaar met 10 procent omhoog, in plaats van gefaseerd 7 procent, zoals in het regeerakkoord stond. ‘Dat is mooi’, reageert Lahlah, maar volgens haar lang niet voldoende. ‘Er was al een groep die maandelijks een paar honderd euro tekortkwam, met name mensen met een bijstandsuitkering en mensen die het minimumloon verdienen. Deze stap corrigeert niet eens de inflatie. Laat staan dat je bij het achterstallig onderhoud komt.’

Bestaanszekerheid

Dus daar moet meer bij. Als het kabinet die ‘inkomenskant’ goed regelt, dan kunnen gemeenten doen wat ze moeten én kunnen doen, meent Lahlah. En dat is niet allerlei inkomensondersteuning en – regelingen uitvoeren, maar ‘de drempels voor mensen weghalen om volwaardig mee te doen.’ ‘Bestaanszekerheid gaat niet alleen over geld(gebrek). Het is veel breder. Het gaat ook om geen stress over je financiën, een betaalbare woning, dagbesteding, meedoen, toegang tot zorg.’

Huisbezoeken

‘Als gemeente willen we naast mensen staan’, zegt Lahlah. Daarbij ziet ze de afdeling Werk & Inkomen als een ‘vindplaats’ ‘Een uitkeringsaanvraag is een kans iemand te helpen’, zo wordt ze niet moe te herhalen. Dat geldt volgens haar ook voor de loketten waar mensen een van de minimaregeling aanvragen. Mensen die dat willen, worden vervolgens thuis bezocht met de vraag: ‘Wat hebt u nodig, waar kunnen we u mee helpen?’ Door corona kwamen deze huisbezoeken grotendeels stil te liggen, maar inmiddels zijn ze weer volop aan de gang.

Basisbanen

De focus is: mensen perspectief bieden op een zelfstandig bestaan, zegt Lahlah. ‘Zo zijn we onder andere bezig basisbanen te creëren voor mensen die het op de reguliere arbeidsmarkt niet redden.’ Helaas moet ze daarbij wel erkennen dat ‘werk’ met al deze crisissen niet meer persé de weg uit armoede is. ‘Maar je moet de meerwaarde van werk ook niet onderschatten. Het gaat ook om meedoen, je talent ontwikkelen, je gewaardeerd voelen.’

Basisvaardigheden

Een andere prioriteit: kansenongelijkheid aanpakken. ‘We willen intergenerationele armoede doorbreken en daarvoor moet je kinderen al zo vroeg mogelijk de mogelijkheden bieden zich te ontwikkelen. Dat doen we door in te zetten op basisvaardigheden, van kinderen én volwassen. Dan gaat het om taal, maar ook om bijvoorbeeld digitale vaardigheden. Dat is in Tilburg echt een speerpunt voor de komende jaren.’

Sociale basis

Sociaal werkers zijn daarbij van essentieel belang, meent Lahlah. ‘Zij staan dichtbij mensen, zitten in de haarvaten van een wijk. Die kennis en expertise moeten we veel meer benutten.’ Ze wil daarom ook fors inzetten op het versterken van de sociale basis. ‘De afgelopen jaren is vanuit het Rijk ontzettend veel wegbezuinigd aan infrastructuur rondom gezinnen die het moeilijk hebben. Onder het motto van zelfredzaamheid is jarenlang niet geïnvesteerd in inwoners. Ik geloof meer in samenredzaam. Dus daar hebben we wel wat in te repareren. We zijn nu bezig in kaart te brengen waar de hiaten zitten en waar we wat moeten versterken.’

Momentum

Dat zijn knoppen waar je als gemeente aan kan, en volgens Lahlah ook móet draaien. En ondertussen blijft ze onvermoeibaar het kabinet op diens verantwoordelijkheid wijzen om armoede structureel aan te pakken. ‘Het momentum is nu, ook gezien de krapte op de arbeidsmarkt. Ik ben bang dat als we dat momentum nu niet pakken, dat de groep die het het hardst nodig heeft, weer achteraan aan mag sluiten.’