De sociaal werker en pedagogisch medewerker als partners in de opvoeding rondom kinderen en ouders in de eigen wijk, buurt of dorp. Misschien niet een partner waar beide partijen als eerste aan denken, maar wel een hele belangrijke – misschien zelfs essentiële –, vindt Lex Staal.

Ontstaan kinderopvang

In de jaren 60 stond kinderopvang nog in de kinderschoenen. De meeste moeders bleven thuis om voor hun kinderen te zorgen. ‘Kinderopvang komt eigenlijk voort uit sociaal werk’, vertelt Staal. ‘Kinderopvang in de jaren 60 was vooral een informele en lokale aangelegenheid, waarin ouders en de gemeenschap elkaar ondersteunden. Er ontstonden meer crèches vanuit de vrouwenemancipatie. Deze crèches werden opgericht door zogeheten opbouwwerkers, onderdeel van sociaal werk. De peuterspeelzaal, een oervorm van kinderopvang, komt ook voort uit sociaal werk: een basisvoorziening voor kinderen voordat zij naar school gaan. De samenwerking tussen kinderopvang en sociaal werk is door de jaren heen steeds meer verwaterd, mede doordat beide onder andere ministeries vallen – SZW en VWS –, andere wet- en regelgeving kennen en andere financieringsvormen.’

Samenwerking in de praktijk

Daardoor zijn zij elkaar hier en daar uit het oog verloren, maar toch zijn er in de praktijk waardevolle voorbeelden van samenwerking tussen de twee sectoren, vertelt Staal. Een voorbeeld van zo’n samenwerking tussen kinderopvang en sociaal werk is Travers in Zwolle. ‘Sociaal werkers krijgen vanuit de peuteropvang een signaal wanneer er een kind is met een taalachterstand. Stagiaires sociaal werk gaan op huisbezoek bij deze kinderen thuis, om hen te helpen thuis met taal te oefenen. Wanneer zij bij het gezin thuiskomen, kunnen zij meteen een idee krijgen van de gezinssituatie. Hoe gaat het met de opvoeding? Zien we nog andere dingen waar aandacht voor nodig is? Zo wordt er verder gekeken dan alleen het kind dat extra begeleiding nodig heeft. Goede ontwikkeling van kinderen vraagt immers ook om aandacht voor ouders en opvoedomstandigheden.’

De tekst gaat verder onder de foto

Begeleiding tijdens zwangerschap

Bij gro-up in Rotterdam werken sociaal werkers samen met het consultatiebureau en de kinderopvang. ‘Kwetsbare zwangere moeders krijgen begeleiding tijdens de zwangerschap en worden voorbereid op het aanstaande ouderschap. Tijdens die begeleiding kan een sociaal werker het belang van goede kinderopvang kenbaar maken aan de moeder en ervoor zorgen dat zij in contact komt met de kinderopvang. Op haar beurt vraagt de kinderopvang het sociaal werk om mee te lopen met een gezin wanneer er wordt opgemerkt dat een stukje ondersteuning nodig kan zijn. Je ziet dat ieder zijn deskundigheid meebrengt en dat je elkaar daarin aanvult. Het consultatiebureau is daarmee voor een moeder in spé de eerste vraagbaak. Er wordt niet alleen gekeken naar de medische kant van de zwangerschap, maar ook geïnventariseerd wat er op sociaal gebied aandacht vraagt. En zo nodig wordt er doorgeschakeld naar ondersteuning op dat terrein.’

Preventie

Volgens Staal is een goede samenwerking tussen kinderopvang, sociaal werk en andere sociale partners in de wijk – zoals woningbouw, politie en onderwijs – cruciaal als het gaat om preventie. Door vroegtijdig te interveniëren en ondersteuning te bieden, kan sociaal werk helpen om problematische situaties te voorkomen of te verminderen. ‘Daarbij is het belangrijk dat we allereerst elkaar als professionals leren kennen in de wijk. Loop eens binnen bij het buurthuis, de school, de bibliotheek, de sportclub. En omgekeerd: maak kennis met de kinderopvang. We werken allemaal met dezelfde kinderen, dezelfde gezinnen. Met elkaar hebben we genoeg expertise in huis, maar we moeten elkaar wel leren kennen en vertrouwen zodat we samen om een gezin heen kunnen staan en waar nodig hulp bieden bij de opvoeding. Ik ben ervan overtuigd dat dit veel problemen kan voorkomen, zoals jongeren die op het verkeerde pad belanden of hun school niet afmaken. Ieder gezin, ieder kind verdient zo’n rijke omgeving.’

Basis van samenleven

‘We hebben elkaar nodig voor complexe vraagstukken in de samenleving’, besluit Staal. ‘Laten we over onze schaduw heen stappen en samenwerken in wijken en buurten, waar voorzieningen zoals sportvelden, muziekscholen en kunstcentra essentieel zijn voor ouders en kinderen. Maak gebruik van de kennis en kracht van professionals en ouders om oplossingen voor te stellen en samenwerkingsafspraken te maken met gemeenten. Kinderen en ouders in veerkrachtige wijken vormen de basis van samenleven. Laten we er samen voor zorgen dat alles wat nodig is voor ouders en kinderen gemakkelijk te vinden is op gewone plekken. Als je je als pedagogisch medewerker zorgen maakt over een kind, bel dan eens een sociaal werker om te vragen of die wil kijken hoe het gaat met het kind of het gezin. Het ondersteunen van ouders en kinderen in het dagelijks leven kan ingewikkelde trajecten helpen voorkomen.’

Dit artikel verscheen eerder op Kinderopvangtotaal.nl, medium voor professionals werkzaam in de kinderopvang.