'Mam, kun je me ziekmelden voor een heel gekke les die we krijgen, iets met veerkracht?'. Mijn puberzoon uit dit verzoek, niet wetende dat ik met Augeo Foundation al jarenlang bezig ben met een programma Veerkracht. Daarin onderzoeken we onder andere welke schoolprogramma's veerkracht versterken en hoe jongeren met deze informatie te bereiken zijn.
De les blijkt vrijwillig en mijn zoon gaat er (helaas) niet naar toe, maar luistert wel goed waar andere leerlingen mee thuiskomen. ‘Belachelijk’, aldus mijn zoon. Ze moesten elkaar complimentjes geven met post-its. ‘Dat verzin je toch niet?’ Ik waag een poging met uitleggen dat stevig wetenschappelijk onderzoek laat zien dat iets goeds doen voor een ander, tot de top 3 hoort van dingen die je kunt doen om jezelf gelukkiger te voelen. En dan krijg ik keihard een lesje terug. ‘Da’s toch helemaal niet veilig mam, straks weet iedereen wat je geschreven hebt en lachen ze je allemaal uit. Het helpt toch niks als je alleen ff anoniem aardig doet tegen elkaar’.
Helder. Het Trimbos Instituut noemt dit het onontbeerlijke fundament en het cement bij programma’s die mentaal welzijn pogen te bevorderen. We weten inmiddels wat bijdraagt aan mentaal welzijn en welke schoolprogramma’s of vaardigheden jongeren daarbij ondersteunen. Maar zonder een stevig fundament, een veilig schoolklimaat, werkt ook een evidence based programma niet.
En ook zonder cement, oftewel een samenhang met andere programma’s en lesonderdelen op een school, gaat die ene les inderdaad niet helpen. Aan aandacht voor veerkracht is geen gebrek sinds de coronacrisis en de cijfers over dalend mentaal welzijn bij jongeren. Veerkracht versterken lijkt regelmatig te verwateren tot van alles wat in potentie leuk of goed is voor kinderen. Of tot een manier waarop de kosten in de jeugdzorg omlaag moeten kunnen.
Ondertussen blijkt jeugdtrauma een van de sterkste voorspellers van mentale en gezondheidsproblemen op latere leeftijd. Het reduceren van jeugdtrauma, en het vergroten van veerkracht bij jongeren met traumatische ervaringen, moet daarom prioriteit voor de volksgezondheid worden. Dit aldus prof.dr. Anne-Laura van Harmelen, hoogleraar Brein, Veiligheid en Veerkracht in haar lezenswaardige oratie van 27 juni 2022.
Om veerkracht te versterken van kinderen die ingrijpende jeugdervaringen meemaken, zullen we de complexiteit van sociale, psychologische en neurobiologische factoren waaruit veerkracht bestaat, en hun dynamische interacties over het verloop van tijd en de verschillen tussen en binnen mensen, steeds beter moeten gaan begrijpen. En daarbij dus vooral naar jongeren zelf luisteren, want zij vertellen zonder omhaal van woorden waar het misgaat en echt om gaat.
Mariëlle Dekker
is directeur van Augeo Foundation, een particuliere stichting die zich inzet voor een veilig thuis voor ieder kind. Dit gebeurt met deskundigheidsbevordering, onderzoek, beleidsadvies, veerkracht-projecten en de ongerentaskforce.
