Minister Hirsch Ballin van Justitie en minister Klink van Volksgezondheid, Welzijn en Sport willen met de nieuwe regeling de huidige Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (BOPZ) vervangen. Om de risico’s voor persoonlijke schade of aan derden weg te nemen, kan de rechter straks één zorgmachtiging afgeven.

BOPZ

De zorgmachtiging bevat keuzes uit verschillende vormen van verplichte zorg, bijvoorbeeld een ambulante behandeling, verzorging of begeleiding. Gedwongen opname blijft bestaan. Anders dan nu, zal de rechter zich ook vooraf uitspreken over dwangbehandeling.

Een commissie van deskundigen adviseert de rechter bij de keuze voor de juiste zorg. In spoedeisende gevallen waarin niet gewacht kan worden op een zorgmachtiging kan voortaan een beroep op een crisismaatregel worden gedaan. De crisismaatregel vervangt de inbewaringstelling.

Voorkomen

Het voorkomen van dwang krijgt voorrang. Eerst moeten alle mogelijkheden voor vrijwillige zorg volledig worden benut. Dwang mag niet uit onmacht worden toegepast, zo stellen de ministers. Er moet kwalitatief goede (vrijwillige) zorg zijn met aandacht voor de persoonlijke beleving en ervaring van mensen met een psychische stoornis. Het doel is om effectieve en een passende vorm van zorg aan de patiënt te bieden.

Het wetsvoorstel moet een oplossing bieden voor de belangrijkste knelpunten die zich in de praktijk voordoen. De positie van de patiënt wordt versterkt. Zo kan beter worden ingespeeld op de zorgbehoefte van de patiënt. In de huidige regeling staat opname van de patiënt centraal. Straks wordt opname één van de mogelijkheden in de zorgketen. Ook ambulante zorg is een optie, die aansluit bij de organisatie van de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) in Nederland.

Adviseren

Voortaan zal een commissie de rechter adviseren over de gewenste zorg op maat. De commissie bestaat uit een jurist, psychiater, en een algemeen lid. In complexe gevallen kan, afhankelijk van de problematiek, een verslavingsdeskundige, geriater of een orthopedagoog worden toegevoegd.

Met de commissie wordt, aldus het ministerie van Justitie, de behandelaar verlost van zijn dubbelrol als behartiger van het patiëntenbelang en medisch adviseur van de rechter. Hij kan zich weer meer toeleggen op zorgverlening. Daarnaast komt er een einde aan de onwenselijke situatie als een psychiater weigert een medische verklaring af te geven omdat hij vindt dat er geen reden is voor een gedwongen opname. Degene die een zorgmachtiging wil aanvragen komt dan met lege handen te staan. Straks zal in alle gevallen een medische verklaring worden opgesteld die de commissie bij haar advies betrekt.

Landelijke vervanging BOPZ

De commissie opereert als één landelijke organisatie, maar zal in verschillende arrondissementen zitting hebben. Binnenkort zullen in enkele regio’s experimenten starten om de adviesfunctie van de commissie uit te testen. Ook nazorg wordt een vast onderdeel van het zorgprogramma. In elke fase moet worden nagedacht over hoe iemand weer terugkeert naar de maatschappij.