De Lipperkerkstraat in Enschede-Oost oogt niet als een gezellige straat om

te winkelen, een restaurantje te bezoeken of te flaneren. De wijk telt talloze

coffeeshops. Veel van de vervallen panden in Enschede-Oost zijn in handen van

huisjesmelkers. Zij huisvesten er mensen die niet al te kritisch zijn op hun

woonomgeving. De wijk is de afgelopen jaren geregeld in het nieuws geweest

vanwege grootschalige joyriding en straatraces en van bewonersverzet tegen de

verpaupering van de buurt.

Als student werkte Paul Lohmann er als postbode. ‘Vijfentwintig jaar

geleden was het al een teringwijk,’ zegt hij. Nu is Lohmann directeur van de

Neigbourhood-Corporation Enschede B.V. (NCE), een initiatief van twee

woningcorporaties, de lokale Rabobank en de gemeente. Doel: het opkopen en

uitbaten van vastgoed in de wijk Enschede-Oost en actief bijdragen aan de totale

verbetering van de wijk. Daartoe heeft de NCE de Noaber-aanpak 2002-2005

ontwikkeld. Het plan ligt momenteel ter goedkeuring bij de gemeente en behelst

een integrale aanpak van de overlast, de veiligheid en de leefbaarheid van de

wijk. Het plan borduurt voort op de WOM-aanpak, zoals die onder meer de

afgelopen tien jaar in Rotterdam is uitgevoerd.

In de Rotterdamse Wijk Ontwikkelingsmaatschappij (WOM) verenigde zich

lokale bedrijven en de gemeente. De WOM kocht gebouwen op en nam huurrechten van

souteneurs en huisjesmelkers over om de prostitutie en drugshandel uit de panden

te krijgen. Vervolgens werden de panden te koop of te huur aangeboden aan nieuwe

exploitanten, die er activiteiten in onderbrachten die beter door de wijk te

verdragen zijn. Ook bij dat project fungeerde Paul Lohmann als projectleider.

Maar in Enschede ligt de nadruk van meet af aan meer op het sociaal gehalte

binnen de wijk. Ook gaat de NCE met een ruimer budget van start. De NCE wil

starten met een bedrag van 11,25 miljoen euro, ofwel 25 miljoen gulden.

Probleemspreiding

De eerste stap van de Noaber-aanpak was het bijeenbrengen van de tientallen

instanties die zich bezighouden met het naleven van regels, waaronder de

politie, de brandweer, de woningcorporaties en de fiscus. Gezamenlijk hielden

deze diensten vijf grootscheepse controle-acties in de wijk. Het merendeel van

de ondernemers stond vierkant achter de acties. ‘De dertig procent van de

pandeigenaren die niet wilde meewerken, konden rekenen op extra aandacht,

controles en vorderingen van de belasting.’

In tweede instantie koopt de NCE panden op of huurt deze. Met name als ze

als coffeeshops worden uitgebaat of door huisjesmelkers worden geëxploiteerd.

‘Veel eigenaren zagen ons graag komen. Ze hadden allang geen invloed meer op het

gebruik van hun bezit. Wij raden ze aan om via de rechter de huidige huurders

eruit te krijgen. Dan huren we het pand onmiddellijk zelf, zodat de eigenaar

geen inkomstenderving heeft. Vervolgens verhuren wij het pand weer aan mensen

die het op een betere manier uitbaten.

Met het opkopen van dergelijke panden wil NCE een beter spreidingsbeleid

van de coffeeshops tot stand brengen. Een goede spreiding is met een optimale

sociale samenhang tegelijkertijd het derde punt uit de Noaber-aanpak. ‘Nu komt

zeventig procent van de klanten van de coffeeshops uit Duitsland. Dat ligt hier

vier kilometer vandaan. Die klanten moeten we wel faciliteren. Als je de

coffeeshops gewoon sluit, krijg je een veelvoud aan ondergrondse verkooppunten.

Het is een normale bedrijfstak, daar moet je goed mee omgaan. Misschien zouden

we de coffeeshops dichter aan de grens moeten situeren, bijvoorbeeld in de

voormalige douanekantoren. Dan neem je de overlast in de woonwijken weg.’

Ook voor de ama’s – alleenstaande minderjarige asielzoekers – die in

Enschede-Oost wonen, wil Lohmann een beter spreidingsbeleid. ‘In deze wijk wonen

onevenredig veel ama’s. Ze huren kamers in panden van huisjesmelkers, die zelfs

de woningwet van 1901 nog aan hun laars lappen. Je kunt natuurlijk niet zomaar

de panden opkopen en die mensen eruit zetten. Als Neighbourhood Corporation

hebben we wel de mogelijkheid om elders een beter pand te kopen en te kijken of

ze daar niet liever willen wonen. Daar zouden we ook een huismeester kunnen

aanstellen en hen begeleiding kunnen bieden. Als de ama’s uit de huidige panden

vertrekken, pakken we gelijk de huisjesmelkers aan.’

Panddossier

Inmiddels heeft de NCE in Enschede-Oost bijna alle panden opgekocht waarin

coffeeshops en growshops zitten. Dat brengt de vreemde situatie met zich mee dat

bijvoorbeeld de Rabobank mede-eigenaar is van 49 coffeeshops. Maar vreemd of

niet, er moest nu eenmaal wat aan deze wijk gebeuren, vindt Lohmann.

‘We zijn in Nederland heel sterk in het bedenken van regels en

verordeningen. Vervolgens doen we veel moeite om ze door alle bestuurslagen heen

te jonassen. Als alles klaar is, gaan we achterover zitten en bedenken we weer

iets nieuws, in plaats van dat we proberen ze ook te handhaven. Ook kunnen we

aardig stenen op elkaar stapelen. Maar op het sociaal vlak bakken we er nog geen

barst van. We slagen er maar niet in buurten op een sociaal beter niveau te

krijgen. Veel gemeenten weten niet eens wat er op sociaal gebied in wijken

gaande is.’

De NCE wil van ieder pand in de wijk een panddossier aanleggen. Daarin

komen de gegevens over de bouwtechnische staat, maar ook over de bewoners. Samen

met ‘sociale wijkontwikkelaars’ gaat de NCE vervolgens kijken of de bewoners een

aanbod kunnen krijgen op het gebied van opleiding, scholing en werk.

Gerrit Ansink, voorzitter van de Wijkraad, verwacht veel van het plan van

de Neighbourhood Corporation. Ansink realiseert zich echter wel dat het wel een

jaar of tien kan duren voordat de wijk daadwerkelijk het niveau heeft bereikt

dat de Neighourhood Corporation voor ogen staat. Is het wel mogelijk zo lang de

steun van de bewoners te behouden? ‘Dat is inderdaad een zorg voor de wijkraad,’

zegt Ansink. ‘Er gebeurt momenteel veel, maar nog weinig concreets. Daarom is

het zaak dat wij als wijkraad de bewoners voortdurend op de hoogte houden van de

plannen die de gemeente, de politie en de woningcorporaties maken in het kader

van de Noaber-aanpak. Ik verwacht op termijn zeer aanmerkelijke verbeteringen

voor de wijk. Maar daar heb je wel ieder uur van de dag de steun van de bewoners

bij nodig.’

Overigens is het volgens Ansink niet de bedoeling dat huidige bewoners die

overlast veroorzaken de wijk uit worden gezet. ‘We moeten voorkomen dat de wijk

nieuwe problemen aantrekt. Maar het moet de bewoners, die nu overlast

veroorzaken, wel duidelijk zijn dat ze zich aan onze wijk moeten aanpassen en

dat er op hen wordt gelet.’/Eric de Kluis