Om het enorme personeelstekort in de verpleging en

verzorging aan te pakken startten werkgevers- en werknemersorganisaties samen

met de overheid, verenigd in het Convenant Arbeidsmarkt Zorgsector, in mei 2001

een grote wervingsactie. Er zijn nu twintigduizend vacatures, terwijl dat bij

ongewijzigd beleid in 2008 73 duizend zullen zijn. 275 Duizend mensen die ooit

in de zorg hebben gewerkt ontvingen of krijgen binnenkort een brief, met de

vraag of ze weer in de zorg willen werken. Hiervoor zijn de ‘slapende bestanden’

van de pensioenfondsen PGGM en ABP gebruikt. Ook mensen die geen diploma voor de

zorg hebben, zijn welkom. De uitvoering van de campagne Hard Nodig geschiedt

door regionale arbeidsinstanties in samenwerking met Tempoteam. Die bemiddelt

tussen vraag en aanbod. Herintreders krijgen een opfriscursus. Ongediplomeerden

kunnen een beroepsbegeleidende leerweg (bbl) volgen bij het ROC, waarbij ze een

dag per week naar school gaan en de overige dagen werkervaring opdoen. De bbl

leidt in twee jaar op tot niveau 2: ondersteunende en huishoudelijke taken. Dat

traject kan korter als mensen al ervaring hebben in bijvoorbeeld huishoudelijk

werk, of verzorgen van een ziek familielid.

Werkomstandigheden

De regio West Midden Oost Gelderland startte als eerste. Op de tienduizend

brieven die in mei werden verstuurd, reageerden 1452 mensen. Daarvan haakten er

vierhonderd direct af. Met zevenhonderd mensen zijn gesprekken gevoerd. Volgens

regiofunctionaris Ton Sipkens is negentig procent ongediplomeerd. Tot nu toe

zijn er negen mensen geplaatst. In het voorjaar start het Radboudziekenhuis met

zestien mensen een bbl-traject. Geen geweldig resultaat, geeft Sipkes toe. Hij

betwijfelt dan ook of de doelstelling om in zijn regio vijfhonderd kandidaten te

werven wordt gehaald. ‘Er zit een grote discrepantie tussen de vraag van

werkgevers naar gekwalificeerd personeel en het aanbod van ongediplomeerden. Om

die kloof te overbruggen zullen we de komende tijd extra inspanningen moeten

plegen.’

Op de 10.560 brieven die in oktober in de regio Haaglanden zijn verstuurd

reageerden zeshonderd mensen. De campagne is gecombineerd met een

wervingscampagne onder alle Haagse vrouwen van 35 tot 55 jaar in drie

stadsdelen. De 23 duizend verstuurde brieven leverden 1200 reacties op. De

opbrengst van beide acties tezamen is tot nu toe vier plaatsingen. Maar, zegt

regiofunctionaris Marion Vos, ‘de campagne is net begonnen. Er vinden nog

allerlei gesprekken plaats.’

De brievenactie in een deel van Zuidoost Brabant die eind november startte

leverde tot nu toe 450 reacties op. Daarvan kan nog niets gezegd worden. Wel van

een eerdere wervingsactie Ruim Baan, waarbij de zorgsector zich presenteerde op

een informatiemarkt voor werkzoekenden. Die leverde volgens Mieke Kersten van

Tempoteam in Eindhoven ‘drie à vier herintreders en drie à vijf voor een

bbl-traject’ op. Kersten vermoedt dat de lage opbrengst samenhangt met het

salaris. ‘Ongediplomeerden schrikken terug als blijkt dat ze een opleiding

moeten volgen en voor de dagen dat ze werken alleen het minimumloon krijgen.’

Of de wervingsactie een succes wordt, is de vraag. Campagneleidster Hanna

Fischer van het Centrum Arbeidsverhoudingen dat de campagne coördineert vindt

het nog te prematuur om daar iets over te zeggen. ‘De meeste brieven worden nog

verstuurd. Ons bureau heeft ook de wervingsactie voor herintreders in het

onderwijs uitgevoerd. Die leverde toch vijfduizend plaatsen op.’

Organisaties voor verpleegkundigen en verzorgenden als het LCVV, de AVVV en

NU’91 twijfelen er echter aan of het zin heeft nieuwe mensen te werven als er te

weinig wordt gedaan om het zittend personeel te behouden. ‘Die mensen zijn niet

voor niets weggegaan. Kijk daar nou eerst naar’, zegt Menno Dekker van NU’91.

Dat is al vaak gebeurd. Paul Poortvliet van het LCVV: ‘Onderzoek toont steeds

aan dat mensen de zorg verlaten vanwege gebrek aan ontplooiingsmogelijkheden, te

laag salaris en te hoge werkdruk. Herintreders werven heeft alleen zin als er

tegelijkertijd wordt gewerkt aan betere werkomstandigheden. Er zijn best aardige

aanzetten daartoe, maar over de hele linie te weinig. Het ziekteverzuim en het

personeelsverloop groeit nog steeds.’

Zwak verhaal

Werving van ongediplomeerden kan ook de kwaliteit van zorg ondermijnen. In

de gehandicaptensector is het aandeel ongekwalificeerden tussen 1993 en 2000 al

meer dan verdubbeld, ook in de ouderensector is het flink toegenomen. Bas Vogel

van de AVVV: ‘Dan kunnen er ongelukken gebeuren. Zie bijvoorbeeld een

assisterende in de verstandelijke gehandicaptenzorg die niet ziet dat een

patiënt honger heeft of kou lijdt. Het oppikken van signalen moet je leren.’ Ook

Ad van Elzakker, directeur van de Sigra, de koepel van zorginstellingen in

Amsterdam, is zich bewust van dit gevaar. ‘De wervingscampagne op zich zit goed

in elkaar, maar dat van die zij-instromers is een zwak verhaal. Daar verwacht ik

weinig van. Sommigen hebben niet eens een middelbare school opleiding. Als ze

dan in de zorg werken vraag je je wel eens af: wie is hier nou personeel?’ Voor

de AbvaKabo is de groei van het aantal ongekwalificeerden in de verpleeg- en

verzorgingshuizen reden om bij de volgende cao-onderhandelingen aan de bel te

trekken. Bestuurder Pim van Loon: ‘Wij gaan eisen stellen aan de omvang van

gesubsidieerde banen, zoals Melkertbanen. Je ziet dat het niveau steeds verder

daalt, terwijl de zorg gecompliceerder wordt.’

Volgens NU’91 doet dat het imago van de sector geen goed. ‘Politici

scheppen het beeld dat iedereen wel in de zorg kan werken. Deze campagne is van

bovenaf opgelegd. Onder druk van Kamervragen voelde minister Borst van VWS zich

verplicht een campagne te starten. De sociale partners waren eerst niet zo

happig. Ze gingen akkoord toen onderzoek aantoonde dat 36 duizend mensen wel

terug wilden in de zorg. Maar, en dat is de crux, wel onder bepaalde voorwaarden

zoals aangepaste werktijden en scholingsmogelijkheden. Als dergelijke wensen

ingewilligd worden hoef je geen campagne te voeren. Dan vindt iedereen het

aantrekkelijk om in de zorg te werken en verbetert vanzelf het imago.’

Het belangrijkste probleem dat Van Loon met deze campagne heeft is de te

beperkte doelstelling. Afgaande op het personeelstekort zijn 12 duizend extra

mensen lang niet genoeg. ‘Natuurlijk moet je niet alleen nieuwe mensen werven,

maar ook proberen het huidige personeel te behouden. Maar dat gebeurt ook.

Daarvoor worden hele registers opengetrokken. Alles hangt af van een goede match

tussen vraag en aanbod. De regionale aanpak geeft mij het vertrouwen dat we op

de goede weg zijn. Alleen heeft zo’n campagne tijd nodig. Jarenlang hebben

werkgevers het in deze sector laten afweten, met een slecht imago als gevolg.

Het duurt jaren eer we daar weer bovenop zijn.’/Maria van

Rooijen