Heeft de zachte sector een antwoord op de vraag hoe hij moet omgaan met de harde kant van de samenleving? Het beleid van instellingen rondom agressie van cliënten staat nog in de kinderschoenen. Meer dan een weerbaarheidstraining of een cursus agressiebeheersing zit er voor de medewerkers vaak niet in. 'Het onderwerp is nauwelijks bespreekbaar.'

'Het Dorp is volstrekt achterhaald. Eigenlijk is het belachelijk dat zulke grote instellingen nog nodig zijn,' stelt sectormanager Henny Blanke. De Arnhemse instelling, die 320 bewoners op haar terrein met negen straten heeft, is het Walhalla voorbij. Nieuwbouwflats, bedoeld voor met name niet-gehandicapten, deden onlangs al veel stof opwaaien. Op termijn zullen er nog zo’n 90 ‘gewone’ woningen op het terrein komen, om 'de samenleving naar Het Dorp te halen'. Niet iedereen vindt dat de juiste oplossing. 'Kleine woonvormen hebben de toekomst.'

Vermaatschappelijking is het adagium in de psychiatrische zorg. Maar er komen steeds meer signalen dat psychiatrisch patiënten in huis of op straat verkommeren of ernstige overlast veroorzaken voor hun omgeving. Het wordt voor patiënten steeds moeilijker om - tijdelijk - opgenomen te worden, zelfs als zij dat zelf graag willen. RIBW-directeur Artie van Tuijn maakt zich daar boos over. ‘Er wordt niet echt naar het verhaal van de patiënt geluisterd en we hebben mensen het recht op een veilige, beschermde plek ontnomen.’

De nieuwe nota over alleenstaande minderjarige asielzoekers (ama's), die staatssecretaris Ella Kalsbeek van Justitie naar de Tweede Kamer heeft gestuurd, spreekt voor het eerst over zogeheten kindgezinnen. Dit kunnen tienermoeders met hun kind zijn, maar ook minderjarige broers, zussen, neefjes en nichtjes die samen naar Nederland zijn gekomen. ‘Eindelijk is er aandacht voor deze vergeten groep, maar ik vind het ethisch onverantwoord dat Kalsbeek de kindgezinnen uit elkaar wil halen,’ vertelt Joke Elzinga van Stichting Valentijn.

De tijd dat de welzijnssector zijn activiteiten verspreidde over tientallen locaties in een gemeente is voorbij. Steeds meer instellingen streven naar multifunctionele organisaties waarin veel werksoorten worden ondergebracht. Het ambitieniveau is hoog, de financiën vaak beperkt. ‘Als het welzijnswerk weet wat het de komende tien jaar wil bereiken, moet het de locaties daarop durven afstemmen.’

Vermaatschappelijking, extramuralisering en het scheiden van zorg en wonen stellen nieuwe eisen aan architectuur. Grootschalige gebouwen maken plaats voor kleine clusters in woonbuurten en na het woonzorgcomplex wordt nu gekoerst op de zogeheten woonzorgzone als model voor de toekomst. Gebouwen moeten net zo flexibel en op maat worden als de zorg zelf.

In hoeverre kunnen architecten hun artistieke ei kwijt in de wereld van de sociale voorzieningen? Zijn de manier van opvang, toezicht en verzorging bepalend voor het beeld of is er veel ruimte voor esthetiek? 'Ik denk niet in beperkingen en concessies,' zegt de Rotterdamse architect Jan Weeda. ‘Maar er mag best meer bouwbudget komen voor de instellingen.’ Over architectuur en idealen in de sectoren zorg en welzijn.

Ruim drie jaar na de oprichting van de RIO's, de regionale indicatieorganen voor de zorg, verloopt de zorgtoewijzing nog verre van soepel. Patiëntenverenigingen spreken over ‘organisatorische puinhopen’, de verschillen in werkwijze tussen gemeenten zijn groot en de RIO's zelf klagen over een gebrek aan middelen en onduidelijkheid omtrent bevoegdheden. Wie ziet er nog heil in de RIO's?

In de conceptwet op de jeugdzorg, die binnenkort naar de Tweede Kamer wordt gestuurd, is het recht op zorg gewaarborgd. Maar daarmee zijn de mistoestanden in de sector niet verdwenen. ‘De conceptwet is onduidelijk en ze rammelt. Het Bureau Jeugdzorg dreigt beperkt te worden tot een indicatieorgaan. Klantvriendelijkheid en laagdrempeligheid gaan teloor’, aldus Dorien Baerends, directeur Bureau Jeugdzorg Utrecht.

De mkz-crisis dreigt de thuiszorginstellingen in de regio waar mond- en klauwzeer is uitgebroken boven het hoofd te groeien. De instellingen worstelen al bijna een maand met allerlei beperkingen. De voorzorgsmaatregelen zijn streng. Zo mag een thuiszorgmedewerker die een actief veebedrijf heeft bezocht de daaropvolgende 72 uur niet naar andere boerderijen. Het is puzzelen met de werkschema’s. Medewerkers zien zich genoodzaakt lange dagen te maken. En de druk op mantelzorgers neemt toe. Enkele thuiszorgcliënten zijn inmiddels opgenomen in verzorgings- en verpleeghuizen.