Grote aantallen ernstig zieke patiënten in de geestelijke gezondheidszorg komen halverwege de behandeling psychotherapie in de kou te staan. Minister Hoogervorst (VWS) wil het aantal behandelingen waarvoor patiënten een vergoeding krijgen, verminderen van 90 naar maximaal 50. Sinds 1 januari 2004 worden maximaal dertig sessies vergoed, maar na aandringen van de Tweede Kamer wordt deze regeling per 1 juli aangepast: 25 sessies vergoeden voor de ‘lichtere’ behandelingen en maximaal 50 voor de persoonlijkheidsstoornissen. Alleen een kleine groep mensen kan nog in aanmerking komen voor onbeperkte psychoanalytische behandeling, de zwaarste vorm van psychotherapie. Met de beperking van het aantal psychotherapeutische zittingen wil Hoogervorst dit jaar 74 miljoen euro in het laatje krijgen. De volgende jaren moet dit oplopen tot 79 miljoen.

De Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) stapt met ondersteuning van andere beroepsverenigingen naar de rechter om de bezuinigingsmaatregel terug te draaien. Secretaris van de vereniging en psychiater Suzy Bollen vindt dat de minister op de stoel van medicus gaat zitten. ‘Welke behandeling nodig is bij de individuele patiënt dient door de individuele behandelaar bepaald te worden. Hoogervorst neemt op basis van oud onderzoek de beslissing dat 30 sessies wel genoeg zijn en vraagt niet eens naar onze mening. In juni wordt dit aangepast naar maximaal 50 sessies, maar daar komt bij dat de eigen bijdrage verhoogd wordt van 10 naar 15 euro. Veel patiënten kunnen dit niet betalen.’

Per jaar komen ongeveer 100.000 nieuwe patiënten bij een psychiater onder behandeling, waarvan 25 procent te maken heeft met persoonlijkheidsstoornissen. Uit gegevens van de NVvP blijkt dat de gemiddelde behandelingsduur bij deze stoornis rond de 60 sessies ligt. De beperkingsmaatregel van 50, betekent dat nog altijd voor tienduizend ernstig zieke patiënten de behandeling halverwege stopt. Bollen: ‘Deze maatregelen zijn onacceptabel en onuitvoerbaar. Ze leiden tot desastreuze gevolgen bij ernstig zieke patiënten en hebben vergaande maatschappelijke gevolgen. Het voortijdig afbreken van psychotherapie is te vergelijken met het halverwege stopzetten van een hartoperatie.’

Wat maakt dit precies zo onuitvoerbaar?
‘Ten eerste moeten we behandelafspraken openbreken. Eerst waren het 90 sessies, vervolgens 30 en in juni worden weer 25 of 50 sessies vergoedt. Je patiënten weten niet meer waar ze aan toe zijn. De gedupeerden zijn de patiënten met de meest ernstige problemen. Zij hebben zware persoonlijkheidsstoornissen of Borderline. Deze laatste groep is vaak zeer getraumatiseerd. Het duurt lang voordat je een goede therapeutische relatie met ze hebt, want vertrouwen opbouwen gaat langzaam. Een aantal van 50 sessies betekent voor deze patiënten dat ze pas net begonnen zijn. Het gemiddelde van het aantal behandelingen bij persoonlijkheidsstoornissen kan dan wel op 60 liggen, de meest kwetsbare groep heeft meer nodig en kan dit niet betalen. Zij kunnen op eigen houtje niet goed maatschappelijk functioneren. Door langdurende psychotherapie lukt dit redelijk. Op sociaal maatschappelijk vlak kunnen ze beter functioneren en het lukt met hulp soms om een baan te krijgen en te houden. Met minder hulp zal de WAO-instroom toenemen.

‘Het moeilijke is dat je een therapie soms beter niet kunt aangaan, omdat bij voorbaat al duidelijk is dat er veel meer sessies nodig zijn dan vergoed wordt. Soms moet je deeltijd of klinische behandeling aanraden – wat overigens veel duurder is – maar daarvoor is de drempel veel hoger. Veel patiënten willen dit niet. Bovendien haal je een patiënt uit zijn sociale omgeving en dat is niet wenselijk.’

Wat gebeurt er met patiënten die deze klinische zorg niet willen en geen vergoeding meer krijgen voor psychotherapie? ‘Dan moet je ze aan hun lot overlaten, maar dat kun je als behandelaar niet over je hart verkrijgen. Je doet dit werk tenslotte om mensen te helpen. Psychotherapie is als methode noodzakelijk naast de medicatie die we voorschrijven. De minister tornt aan de grondregel dat zorg toegankelijk moet zijn voor iedereen. Zo haal je alle verbeteringen die vorige eeuw zijn doorgevoerd onderuit. Met alle gevolgen van dien. Je zult het resultaat van het beleid op straat zien: meer daklozen, meer verslaafden, meer zelfmoorden, meer verloedering.’

Wat zou de minister moeten doen?
‘Hij moet terug naar de oude situatie, een AWBZ-vergoeding van 90 sessies, tot het moment van de stelselherziening in 2006. Wij hebben dit ook in het najaar al aangegeven in een brief aan de minister. In 2006 zal de ambulante psychiatrie geheel over gaan naar de basisverzekering. Vanaf dat moment krijgen we een nieuwe financierings-systematiek, gebaseerd op de Diagnose Behandeling Combinaties (DBC’s). Hierin zullen de noodzakelijke psychotherapeutische onderdelen en het aantal sessies op een transparante en verantwoorde manier geïntegreerd worden in psychiatrische behandelingen. Daarmee is het geschikt voor een toekomstig meer marktgerichte gezondheidszorg. Eventueel zou al per 2005 een vervroegde overheveling van de ambulante psychiatrie uit de AWBZ kunnen plaatsvinden, waarmee tegelijkertijd overschrijdingen in de AWBZ deels opgevangen kunnen worden.’