Door Esther van Andel – In het onderzoek van de Inspectiewordt gelet op de besluitvorming en de wijze waarop een patiënt gesepareerd wordt. Marijn Beelen, woordvoerder van IGZ zegt: ‘In de ene instelling komt separeren op de eerste dag vaak voor, in de andere organisatie gebeurt het weinig. De Inspectie wil nu juist achterhalen waarmee deze verschillen samenhangen.’

Beleid en cultuur
Separatie na binnenkomst van de cliënt en op de eerste dag van opname is een indicator. Het zegt iets over het beleid en de cultuur van de afdeling en de instelling ten aanzien van de toepassing van dwangmaatregelen, vindt de Inspectie. ‘In Nederland wordt vaker afgezonderd dan in andere landen. Tegelijkertijd laat onderzoek zien dat separeren niet aantoonbaar bijdraagt aan het herstel van de cliënt. Het houdt herstel juist tegen door demotivatie, zorgvermijding en stressreacties. Bovendien werken alternatieven en een actief op preventie gericht beleid vaak beter en plezieriger voor cliënt, hulpverleners en familie’, zegt Beelen.

Alternatieven
Voorbeelden van andere maatregelen zijn tijdige afstemming en overleg tussen opnameafdeling en verwijzende partijen (politie, ggd, familie) of gebruikmaken van alternatieve ruimtes zoals comfortrooms. ‘Een gastvrij klimaat op de afdeling, dat direct na binnenkomst door de cliënt merkbaar is, werpt ook zijn vruchten af.’ Teamintervisies en periodieke evaluaties van het handelen van een behandelteam op een psychiatrische afdeling dragen daaraan bij.

Separatie niet afschaffen
Maar, stelt de Inspectie, separatie moet niet geheel uitgebannen worden. ‘Er zullen situaties blijven waarin separeren als enige (tijdelijke) maatregel moet worden toegepast ter bescherming van de patiënt en de omgeving. Doelmatigheid, subsidiariteit en proportionaliteit zijn factoren die wel of niet tot separeren leiden’, aldus Beelen.

Dwang & Drang
Sinds enige tijd zijn een aantal ggz-instellingen bezig met proeven die gericht zijn op voorkoming van separatie door alternatieven toe te passen. Dit gebeurt in het kader van het verbeterproject Dwang & Drang dat GGZ Nederland in gang heeft gezet. Een nieuw registratiesysteem, genaamd Argus, moet het separatiegebruik terug dringen.

Bewustwording
Hierbij worden hulpverleners bewuster van dwangtoepassingen, nu tegenwoordig steeds meer vormen van vrijheidsbeperkende maatregelen op tafel komen. Argus moet inzicht geven in wat er nu werkelijk gebeurt op een afdeling, zowel vrijwillige als niet vrijwillige gebruiken.

Verschil
Op de website van Psy zegt Wim Janssen, werkzaam bij de Gelderse ggz-instelling GGNet: ‘De Inspectie kijkt alleen naar onvrijwillige toepassingen zoals separeren, afzonderen, fixeren en gedwongen medicatie. Ggz-instellingen gaan een stap verder en kijken of iemand wel eens verplicht wordt in zijn kamer te blijven of dat verpleegkundigen naast de patiënt zitten om hem in de gaten te houden. Dit om separatie of afzondering te voorkomen of uit te stellen. Door bewustzijn neemt de tijdsduur van separatie sterk af.’

Meer dwangregistratie
In vergelijking met de Middelen en Maatregelen-registratie komen met de Argus-registratie 50% meer vrijheidsbeperkende maatregelen boven water, blijkt uit de eerste resultaten. Niet omdat er meer dwangtoepassingen worden gedaan, maar omdat meer vormen van interventies geregistreerd worden dan voorheen.
(Bronnen: IGZ en Psy)