‘Rond 2002 wordt in Marokko een zevenjarig meisje door haar vader meegegeven aan een familielid: naar Nederland. Het is de bedoeling dat zij bij deze oom in het huishouden werkt en voor zijn gehandicapte dochter zorgt. Verkocht, als het ware. Zij werkt lange dagen en gaat niet naar school. Zij wordt bang gemaakt voor de politie. Er zijn wel mensen die haar zien, zoals de dokter die voor het gehandicapte nichtje komt of de thuiszorg die wekelijks aan huis komt. Die vinden het wel gek dat het meisje alsmaar aan het werk is en niet naar school gaat, maar ondernemen geen actie. In 2012, zij is dan 17, loopt ze weg en kort daarna doet ze aangifte bij de politie. De oom wordt in 2016 veroordeeld voor mensenhandel.’

Cleveringa-oratie

Dit is de opening van de Cleveringa-oratie, uitgesproken op 26 november 2018 door hoogleraar Corinne Dettmeijer van de Universiteit Leiden. De leerstoel gaat over recht, vrijheid en verantwoordelijkheid. Interessante rechtsconcepten om naar mensenhandel en kindermishandeling te kijken. Wat betekent vrijheid voor een slachtoffer van mensenhandel? Kunnen slachtoffers zich ooit nog vrij voelen? En wie is verantwoordelijk voor het voortbestaan van misstanden? Dettmeijers ambitie met de leerstoel is om bij te dragen aan een grotere maatschappelijke verontwaardiging over mensenhandel. ‘Er moet een groter besef komen dat mensenhandel niet vooral elders is, maar ook hier in Nederland.’

Kijk niet weg

In het voorbeeld waarmee Dettmeijer haar oratie opent, kwamen volwassenen, zorgprofessionals, in het gezin die het meisje hadden gezien. ‘Hier hadden volwassenen een verschil kunnen maken,’ stelt Dettmeijer. Toch trokken noch huisarts, noch thuishulp aan de bel. ‘Wegkijken van nare dingen is menselijk. Wellicht dat de volwassenen dachten: misschien was het meisje alle afgelopen zes maanden dat ik hier was net een beetje ziek op donderdag. Alles om maar niet te hoeven denken aan mensenhandel. Niks doen is natuurlijk de makkelijke weg, maar niet de goede.’

Meld misstanden

Dettmeijer: ‘Professionals vermoeden vaker mensenhandel of seksueel misbruik bij kinderen dan dat ze het melden. Ze durven niet. Het is een zwaar feit om iemand van te beschuldigen. Maar als het een heel erg feit is waar je van beschuldigd wordt, dan is het ook een heel erg feit dat het slachtoffer heeft meegemaakt. In dit voorbeeld had de thuishulp een melding kunnen doen. Desnoods bij Meld Misdaad Anoniem. De politie gaat dan onderzoeken of het meisje überhaupt staat ingeschreven op dat adres en of ze inderdaad niet naar school gaat. Je kunt ook zelf vragen stellen in het gezin: ik zie haar altijd thuis, hoe heet zij? Ze is erg verlegen. Hoe komt dat?’

Individueel handelen heeft zin

Een ander misverstand is dat één individu niks kan doen. Ook dat wil Dettmeijer ontkrachten. ‘Kijk naar de maatschappelijke opinie over vlees eten, het klimaat of roken. Dat zijn maatschappelijke veranderingen die een individuele start hebben gehad. Dat is een kracht van mensen die we misschien niet altijd onderkennen. Het maakt uit wat je doet. Jij bent onderdeel van een heleboel mensen. Als jij wat doet kan je ervoor zorgen dat anderen ook wat gaan doen.’