‘Piet, haal jij even wat drankjes aan de bar,’ vraagt

begeleidster Natascha Oudmayer aan één van de deelnemers aan de

vriendschapskring voor mensen met een verstandelijke handicap in Bergen op Zoom.

Piet van der Watering (40) doet dat graag, want hij vindt het leuk ‘om het

gezellig te maken met vrienden’, zegt hij. Samen met de andere kringleden en

twee begeleiders is hij op deze woensdagavond te vinden in de evenementenhal in

Roosendaal, waar ze een avondje bowlen. Hartstikke leuk, vindt Piet. Net als de

andere activiteiten die hij onderneemt met zijn vrienden uit de kring:

biljarten, kaarten, darten, uit eten gaan, net waar ze zelf zin in hebben.

De vriendschapskring is bedoeld voor mensen met een licht

verstandelijke handicap die te weinig vaardigheden en sociale redzaamheid

bezitten om zich staande te houden binnen de reguliere vrijetijdsvoorzieningen.

Piet woont al jaren op zichzelf. Hij krijgt alleen begeleiding van de SPD, die

één keer in de maand bij hem langskomt. De SPD signaleerde een tijdje geleden

dat Piet niet veel de deur uitkwam. Overdag is hij als tuinman wel onder de

mensen, maar ’s avonds en in het weekend bleef hij bijna altijd thuis. De SPD

maakte hem attent op het bestaan van de vriendschapskring. ‘Nu ga ik zelfs naar

soosavonden in het wijkcentrum, waar ik mijn vrienden van de kring ook tegenkom.

Ik nodig ze ook wel eens uit om koffie bij mij thuis te komen drinken.’

Tussen wal en schip

De vriendschapkring is één van de activiteiten die Scala, het Stedelijk

Instituut voor Welzijnsprojecten in Bergen op Zoom, organiseert in het kader van

het project Ondersteuning Verstandelijk Gehandicapten. In het aanbod voor deze

doelgroep heeft Scala ook een sociëteit, kookactiviteiten en dans- en

feestavonden. Met dat pakket wil het instituut mensen met een licht

verstandelijke handicap recreatieve, vormende en educatieve activiteiten

bieden.

Voorheen werden dergelijke activiteiten vrijwel alleen georganiseerd

binnen de grote wooninstellingen waar de gehandicapten verbleven. Nu zij steeds

vaker met begeleiding zelfstandig gaan wonen, hebben ze ook behoefte aan sociale

contacten buiten de deur. Maar daarbij hebben de meesten wel ondersteuning

nodig. De SPD in Roosendaal merkte enkele jaren geleden dat er nauwelijks iets

voor deze groep was in de regio. Ze vielen tussen wal en schip, zegt Nicole

Brouwer, destijds werkzaam bij de SPD in Roosendaal, nu vrijetijsconsulent bij

de SPD in Bergen op Zoom. De SPD vroeg Scala of die geen activiteiten kon

opzetten binnen de reguliere voorzieningen en dat vormde de aanzet tot het

project.’Onze activiteiten zijn geen gewone clubjes voor de

gezelligheid,’zegt Ted Nijsen, agoog en projectleider bij Scala. ‘Het is de

bedoeling dat de deelnemers sociaal vaardiger worden gemaakt. Daarom sporen we

onze begeleiders aan hen zoveel mogelijk zelf te laten ondernemen. Al moet dat

ook weer niet geforceerd gaan, want het is bij deze mensen ook belangrijk dat ze

zich op hun gemak voelen.’

Door de activiteiten komen de deelnemers in aanraking met nieuwe

situaties en mensen. Juist met dat onbekende hebben sommigen wel eens moeite,

vertelt Nijsen. ‘We hebben een deelnemer gehad die tot zes keer toe naar het

wijkcentrum is gefietst voor een activiteit, maar toch telkens niet naar binnen

durfde. Dus het lukt ons niet altijd iedereen te bereiken. Maar in andere

gevallen gaat het goed. Als ik hoor dat een paar deelnemers na een activiteit

nog samen een biertje zijn gaan drinken in een café, dan vind ik dat toch een

meerwaarde-effect van onze activiteiten. Anders zouden ze dat waarschijnlijk

nooit hebben gedaan. Nu kennen ze elkaar al en zijn ze waarschijnlijk eerder in

die bar geweest met hun begeleiders, dus is het allemaal niet zo onbekend

meer.’

Ballenjongen

De deelnemers kunnen heel veel zelf, maar hebben vaak net dat laatste

zetje nodig, is de ervaring van begeleider Ger Heck van de vriendschapskring.

‘Als één van de kringleden de anderen wil uitnodigen voor een feestje

bijvoorbeeld, dan stel ik voor dat we samen boodschappen gaan doen, want alleen

kunnen ze vaak net niet overzien wat ze nodig hebben.’ Ook Natascha Oudmayer

probeert de deelnemers zoveel mogelijk zelf te laten doen. ‘Als ze willen

bowlen, zeg ik: bel de bowlingbaan maar en reserveer zelf een baan. En als ze

een drankje willen, moeten ze dat echt zelf halen en van hun eigen geld

betalen.’

Volgens Oudmayer is de kring vooral een succes omdat de huidige

deelnemers veel zelfstandigheid aankunnen. ‘Voor verstandelijk gehandicapten van

een minder hoog niveau zou het niet geschikt zijn. We zijn maar met twee

begeleiders op een groep van ruim tien mensen.’ De deelnemers zien elkaar nu

bijna drie jaar en het is inmiddels een vaste groep geworden. Enkele van hen

ondernemen ook buiten de kring om van alles met elkaar, voor anderen blijft de

kring de enige activiteit buitenshuis. ‘Je moet dat ook niet gaan pushen als

deelnemers zeggen geen behoefte te hebben aan meer. Al denk ik dat één

samenkomst per twee weken eigenlijk wel te weinig is.’

Om de integratie van de doelgroep te bevorderen heeft Scala

activiteiten als koken en soosavonden ondergebracht in een wijkcentrum, waar ook

‘gewone’ mensen komen. Meedoen met de reguliere cursussen en activiteiten daar

blijkt voor de meeste kringleden echter een brug te ver. ‘Het risico bestaat dat

ze ballenjongen worden, en dat is niet bedoeling,’ zegt Nijsen. ‘Maar door het

gebruik van hetzelfde buurthuis komen gehandicapten en niet-gehandicapten toch

met elkaar in contact, ze maken weleens een praatje.’

Zielig

Scala organiseert de activiteiten en heeft daarin alle vrijheid. De SPD

in Bergen op Zoom begeleidt de vrijwilligers en zorgt voor

deskundigheidsbevordering. Scala, de SPD en de individuele zorgconsulenten van

de deelnemers voeren regelmatig overleg. De SPD draagt echter de

eindverantwoordelijkheid over het project, vooral omdat de begeleiders van de

activiteiten allemaal vrijwilligers zijn. ‘Zij kunnen op ons terugvallen als ze

vragen hebben. Wij gaan ook dikwijls bij activiteiten kijken om te zien hoe het

gaat en ze bij te sturen als dat nodig is,’ zegt vrijetijdsconsulente Brouwer.

‘Soms merken we dat vrijwilligers iets te kinderachtig omgaan met de deelnemers.

Een enkeling heeft toch nog een beetje het idee dat deze doelgroep zielig is.

Wij leren begeleiders waar ze de grenzen kunnen, mogen en moeten leggen.’ De SPD

brengt begeleiders en zorgconsulenten met elkaar in contact als een deelnemer

gedragsproblemen vertoont en de begeleider niet weet hoe daarmee om te gaan.

Verder organiseren we ook EHBO-cursussen voor de vrijwilligers, zodat ze weten

hoe ze moeten handelen als iemand bijvoorbeeld een epileptische aanval

krijgt.’

Brouwer vertelt dat er wekelijks nieuwe aanmeldingen binnenkomen van

verstandelijk gehandicapten die mee willen doen aan activiteiten. ‘Probleem is

daarbij dat wel niet iedereen gelijk kunnen plaatsen. Maar de behoefte aan

vrijetijdsactiviteiten onder deze doelgroep neemt toe, zoveel is wel

duidelijk.’/Jeannine Westenberg