Vorige keer blogde Klaas over gevaarlijke mannen >>

Die privékliniek, Mitralis,  werd opgericht in 2008, in de hoogtijdagen van het geloof in privatisering en marktwerking in de zorg. Er was een samenwerkingsverband tussen Mitralis en het Heerlense streekziekenhuis Atrium. Het werkte goed voor de patiënten, de radiologen en het ziekenhuis: de patiënten kregen het noodzakelijke specialistische onderzoek, de radiologen verdienden goed geld en het ziekenhuis spaarde een onderbezette, dure specialistische afdeling uit. De maatschappelijke kosten werden uiteraard gedekt door de premie- en belastingbetalers.

Marktwerking?

Dat zou al reden genoeg zijn om kritisch te kijken naar dezer constructie. Marktwerking is een economisch concept, het veronderstelt dat consumenten de vrije keuze hebben uit een aantal aanbieders en perfect op de hoogte zijn van de kwaliteit en de prijs van het aangeboden product. Alleen dan kun je als consument kiezen. Bovendien moeten concurrenten vrije toegang hebben tot die markt als zij menen datzelfde product tegen een lagere prijs te kunnen aanbieden. Alleen dan leidt marktwerking tot lage prijzen. In de praktijk is zelden voldaan aan deze eisen voor marktwerking. In de casus van het Heerlense ziekenhuis en de privékliniek was, zoals zo vaak in de gezondheidszorg, sprake van een monopolistisch machtsblok.

Fusie

In 2015 fuseerden een aantal Zuid-Limburgse ziekenhuizen tot ‘Zuyderland’, inclusief Atrium en Mitralis. Schaalvergroting was nodig om noodlijdende ziekenhuizen te redden. Maar daarmee ontstond ook het conflict: radiologen in dienst van de andere ziekenhuizen deelden niet in de winst van Mitralis. Pogingen van het ziekenhuisbestuur om alle radiologen onder te brengen in de privékliniek strandde op weerstand van de eigenaren van Mitralis.

Doelen en nevendoelen

We zien hier een schrijnend voorbeeld van hoe belangentegenstellingen de sfeer kunnen verzieken. Anders gezegd: hoe nevendoelen het hoofddoel van een organisatie kunnen bedreigen. In mijn boek De Organisatie als Hulpmiddel, waarvan in maart van dit jaar de zesde druk verscheen, wijs ik op de mogelijke conflicten tussen hoofd- en nevendoelen.

Lage kosten

Een organisatie met als hoofddoel hulpverlening aan cliënten, heeft als nevendoelen onder andere: continuïteit, werkgelegenheid, een prettig werkklimaat, carrièrekansen, enzovoort. Het hoofddoel is altijd buiten de organisatie gelegen, de andere doelen meestal binnen de organisatie, in het bijzonder de medewerkers en bestuurders. Die nevendoelen verdragen zich soms uitstekend met het hoofddoel (zoals een goed werkklimaat), soms zeer slecht (zoals het winststreven van radiologen). In alle academische ziekenhuizen zijn de artsen in loondienst. De hoogte van dat inkomen staat los van het aantal verrichtingen. Artsen die ondernemers zijn met een eigen privékliniek hebben baat bij hoge omzet, hoge prijzen en lage kosten. Alleen dat laatste is in het belang van de patiënten en de maatschappij als geheel.