Door Esther van Andel – Kennisinstituut MOVISIE en de Universiteit van Gentverrichtten in 2007 onderzoek naar geweld tegen vluchtelingen, asielzoekers en mensen zonder status in Nederland en België. De resultaten liggen nu op tafel. (Foto: Hilde Bakker, MOVISIE)
Moord en seksueel geweld
Respondenten melden ernstig lichamelijk geweld, waaronder in achttien gevallen moord. ‘Een van de factoren die daartoe leidt is eergerelateerd geweld’, zegt Hilde Bakker, projectleider voor het Nederlandse deel van het onderzoek. ‘De afhankelijke positie van de doelgroep leidt in veel gevallen tot geweld, soms tot seksueel geweld. Twaalf procent van de respondenten (40 personen) is slachtoffer van seksuele uitbuiting, waaronder gedwongen prostitutie. Bij seksueel misbruik of prostitutie wordt soms de familie-eer geschonden, wat kan leiden tot uitstoting of moord.’
Agressie
Maar ook uitzettingen of onrust in asielzoekerscentra leiden vaak tot heftige agressie. De grootste groep daders is autochtoon (34 procent). Veertig procent daarvan is iemand met een gezagspositie, zoals medewerkers in de asielopvang en politieagenten.
Oorzaken
‘De afhankelijke positie en de langdurige onzekere verblijfstatus en toekomst maakt asielzoekers, vluchtelingen en ongedocumenteerde migranten kwetsbaar voor allerlei vormen van geweld. Asielzoekers en mensen zonder wettig verblijf mogen niet altijd werken en vervelen zich. Sommigen zijn getraumatiseerd door gebeurtenissen in hun land van herkomst. Hun frustraties reageren ze soms op elkaar af. Huiselijk geweld komt veel voor. Daar komt bij dat asielzoekers dicht bij elkaar wonen en weinig privacy hebben. Dat maakt het risico op agressie en geweld nog groter’, zegt Bakker.
Psychische gevolgen
De gevolgen van het geweld zijn vaak dramatisch: 68 procent van de slachtoffers heeft emotionele en psychische problemen, zoals depressies, angsten en nachtmerries. Sommigen zijn verstoten uit hun familie of gemeenschap. Een groot deel heeft lichamelijke klachten, zoals extreme moeheid (44 procent). In 48 gevallen had het geweld een fatale afloop, deels door (geslaagde) zelfmoordpogingen.
Signalen
De heftige uitkomsten uit het onderzoek verbazen Bakker niet. ‘Wij krijgen al langer signalen over (seksueel) geweld in asielzoekerscentra. Vijf jaar geleden is onderzoek gedaan naar de veiligheidsbeleving van meisjes en vrouwen in deze centra. De onderzoeksresultaten van toen zijn vergelijkbaar met die van het nieuwe onderzoek.’ Wat haar wel verbaast, is het hoge percentage autochtone plegers en de ernst van het geweld.
Respondenten
De Universiteit van Gent en MOVISIE leidden 23 vluchtelingen en asielzoekers op tot ‘Community Researchers’. Zij namen interviews af aan 223 huidige asielzoekers, vluchtelingen en mensen zonder wettig verblijf. De interviewers, die zelf ook ooit als vluchteling naar Nederland of België kwamen, voerden de gesprekken in hun moedertaal. De respondenten waren afkomstig uit Irak, Iran, Somalië, Afghanistan, België en de voormalige Sovjet Unie. Ook Koerden en Roma namen deel.
Maatregelen
MOVISIE en Pharos, kenniscentrum voor vluchtelingen en gezondheid, willen naar aanleiding van de resultaten in gesprek gaan met staatssecretarissen Albayrak (Justitie) en Bussemaker (VWS). De hulpverlening en zorg aan de doelgroepen moeten worden aangepakt, stellen de samenwerkingspartners. ‘We willen kijken welke maatregelen we kunnen nemen om de positie van deze mensen te verbeteren’, zegt Bakker.
Weerbaarheidstraining
Daarnaast zal MOVISIE haar weerbaarheidstrainingen aan de doelgroep voortzetten, ook aan mannen en jongens. Medewerkers in opvangcentra hebben al trainingen gehad op het gebied van signalering. Vanaf volgende week worden op diverse locaties ‘preventieagenda’s’ verspreid met daarin in negen talen informatie over rechten, adviezen en adressen van hulpverleners.
