‘Eerlijk gezegd begrijp ik de ophef niet zo die is

ontstaan nadat bekend werd dat we één, en waarschijnlijk een tweede,

residentiële lokatie moeten sluiten wegens onderbezetting van bedden.

Natuurlijk, het zal een omslag betekenen naar meer ambulante zorg. Maar daarmee

zijn de mogelijkheden vaak groot. Wij gaan bovendien echt geen kinderen op

straat zetten.’ Bianca Kaatee, algemeen directeur van de stichting Jeugdzorg

Friesland lijkt betrekkelijk koel te blijven onder de beroering die is ontstaan

binnen de Friese jeugdzorg. Ze komt net uit een overleg en verontschuldigt zich

dat ze nog wat zaken moet afhandelen alvorens ze kan gaan zitten voor een

gesprek. ‘Dat krijg je met een organisatie in crisis,’ zegt ze.Onlangs

maakte Kaatee bekend dat het jeugdinstituut Aekinga in Appelscha de deuren zal

sluiten wegens structurele onderbezetting van de 42 beschikbare plaatsen.

Mogelijk zal ook een locatie in Rijs om dezelfde reden dicht moeten. Van de

dertien internaten die onder het beheer van Jeugdzorg vallen, zijn die in

Appelscha en Rijs de grootste. In deze intramurale instellingen worden jongeren

met ernstige gedragsstoornissen en anti-sociale persoonlijkheden opgevangen en

behandeld. De directie vindt dat deze instituten ‘bedrijfseconomisch

onverantwoord’ worden gebruikt.

Het lijkt alsof u vindt dat de ophef die is ontstaan onder

jongeren en hun ouders niet meer is dan een storm in een glas

water.‘Laten we nu eens eerst naar de feiten kijken. We hebben

een overcapaciteit van vijftien procent. Dat betekent dat structureel vijftien

van de honderd bedden leeg staan, terwijl die kosten wel geld kosten. We kunnen

onze middelen beter steken in zorg die wel zichtbaar is. Daarnaast krijgen we

volgend jaar van de provincie vierenhalf miljoen gulden minder subsidie, vanwege

ons dalende aantal aantal cliënten voor deze instellingen. Ook moeten we nu ook

een deel van de huidige subsidie terugbetalen, omdat we minder jongeren hulp

bieden dan voorheen. Daardoor kampen we met een schuld. Verder wijst het

toewijzingsorgaan steeds vaker ambulante hulp toe, want de vraag daarna stijgt.

Steeds meer jongeren worden in de thuissituatie opgevangen. En dat vind ik

goed.’

Sommige betrokkenen vinden het onbegrijpelijk dat locaties

worden gesloten, terwijl er een wachtlijst is voor hulp aan kinderen met

gedragsproblemen.‘Het valt nog wel mee met die wachtlijst. Er

wachten nu ongeveer twintig kinderen op een vorm van ambulante hulp in onze

provincie.’Eén van de ouders – de heer Smits – heeft inmiddels contact

gezocht met kamerleden, omdat hij het niet eens is met sluiting. Net als anderen

had hij in Aekinga net een geschikte plek gevonden voor zijn dochter, die de

prognose ADHD en een persoonlijkheidsstoornis heeft .‘Wat me een beetje

steekt, is dat deze ouder nog nooit een gesprek met ons is aangegaan. Toen we

bekend maakten dat de deuren van het internaat dicht zouden gaan, is hij direct

met de media gaan praten en heeft contacten in Den Haag gezocht. We hadden eerst

eens rustig samen naar goede alternatieven kunnen kijken voor zijn dochter, want

ik ben ervan overtuigd dat die er zijn. De ADHD-stichting en belangenvereniging

Balans steunen de heer Smits, maar hen heb ik hier ook nog nooit over de vloer

gehad. Dat vind ik jammer, ik denk dat er goede mogelijkheden zijn voor de

jongeren buiten de poorten van grootschalige instellingen.’

Ouders en vereningen zeggen dat prikkelloze, beschermde en

vertrouwde plekken voor ADHD-kinderen het beste zijn. Plaatsen als

Aekinga.‘Wat is prikkelloos? Ik vind het een foute gedachte

dat een locatie als middel wordt bekeken. Een landelijke omgeving is niet bij

voorbaat een goede plek. Dealers weten bijvoorbeeld heus Appelscha wel te vinden

als daar jongeren zijn die drugs gebruiken. Ik vind het naïef om te denken dat

zij hier niet zouden zijn. Die problemen heb je niet alleen in de grote stad. Je

kunt je ook afvragen of het bij elkaar zetten van deze jongeren met

gedragsproblemen wel altijd zo positief uitpakt. Het kan zijn dat ze beter af

zijn in kleinere groepen of natuurlijk gewoon thuis. Daarnaast is het bekend dat

het uit huis plaatsen bij kinderen vaak – behalve de problematische ervaringen

die ze al hebben – vaak een secudair trauma veroorzaakt. Hoe wrang het ook mag

klinken: een mishandelende ouder blijft een ouder. Een kind kan wel elders leren

met het leven om te gaan, maar een opvoeder kan niet zomaar de zorgplicht

delegeren naar een instelling. Hij heeft ook plichten. Ouders en kinderen mogen

wel iets te leren hebben. We zijn bovendien geen AWBZ-organisatie. Onze

hulpverlening is geen recht, zoals bijvoorbeeld mensen met een verstandelijke

handicap aanspraak kunnen maken op zorg.’

Sommige ouders beschouwen de ontwikkeling naar ambulante zorg

als een ordinaire bezuinigingsmaatregel.‘Dat bestrijd ik.

Thuishulp kan zelfs wel duurder zijn. Er is natuurlijk niets voordeliger dan

vijftig bedden bij elkaar schuiven. Voor ambulante hulp is gekozen, met de

gedachte dat dat beter is voor de jongeren. Het advies van de commissie Günther

en de nieuwe Wet op de Jeugdzorg en gaan ook uit van dat idee. Er is in de

politiek voor ambulante zorg gekozen. Van deze zorg is het voordeel nu juist dat

je intensieve hulp kan inzetten wanneer die het meeste nodig is. Dus niet 24 uur

per dag, maar een gezin kan bijvoorbeeld ’s morgens worden ondersteund. Dat is

voor sommige families het moeilijkste moment van de dag. Als de kinderen dan

naar school zijn, kunnen de ouders bijvoorbeeld opvoedingssuggesties krijgen.

Verder is video-home-training een heel goed instrument om ouders te leren want

een verantwoorde opvoeding is en inzicht te krijgen in hoe zij de zaken anders

kunnen aanpakken.’

Uw personeel is ook niet bepaald gelukkig met de aanstaande

sluiting. Vijftig banen staan op het spel. Medewerkers dreigen met

staking.‘Dat zij boos zijn omdat er gedwongen ontslagenen

kunnen vallen, vind ik heel begrijpelijk. De provincie zegt tegen mij dat ik met

een plan moet komen over hoe ik die mensen op een andere manier denk te kunnen

inzetten. Maar ze wil dat ik die mensen eerst ontsla alvorens ze een andere plek

krijgen. Dat vind ik ook krom, ik had het liever anders gezien. Maar hoe

vervelend het ook is, er is één voordeel: er is gelukkig veel werk te vinden in

de sector. Ik ben niet bang dat die medewerkers lang zonder baan zullen zitten.

Er is overigens een wachtgeldregeling.’

De ontwikkeling naar ambulante hulpverlening in de jeugdzorg is

niet meer te stoppen?‘Nee, en daar ben ik blij mee. Ik zal

niet ontkennen dat de omschakeling naar meer ambulante zorg tijdelijke onrust

kan veroorzaken, al is het zeker niet onze bedoeling met jongeren te gaan

jojoën. Maar, met alle respect, mensen als meneer Smits weten denk ik niet half

wat mogelijk is met ambulante hulp. Als zijn dochter weer thuis zou komen wonen,

zou het bijvoorbeeld best denkbaar kunnen zijn dat zij een of twee dagen in de

week naar een vast opvangadres gaat. Ik denk dat we in de sector moeten zoeken

naar combinaties van ambulante- en intramurale zorg. Er is niet gezegd dat er

helemaal geen residentiële hulp meer mogelijk is. Niet al onze internaten gaan

dicht. Het kan best zijn dat sommige jongeren inderdaad in een andere

residentiële woonvorm terechtkomen. Maar de zorg moet wel flexibeler.’

Het complete Dossier Appelscha, met artikelen uit de regionale en

landelijke pers, persberichten van vakbonden en reacties van kamerleden is te

vinden op de website www.adhd.nl /Jeannine

Westenberg