Het aantal echtscheidingen is stijgende. Minstens een

op de vier huwelijken eindigt in een scheiding. De grootste conflictbronnen

hierbij zijn de omgang met de kinderen en de alimentatie. Het belang voor de

kinderen is meestal het motief om bij de mediator terecht te komen. Dat is

volgens Ellen Reerds, mediator bij het bureau voor echtscheidingsbemiddeling

Parant in Maarssen, tegelijk de doorslaggevende factor voor een succesvolle

bemiddeling. Want de scheidingspartners willen beiden het ouderschap zo goed

mogelijk willen regelen.

Tijdens de bemiddeling in een conflict tussen echtparen, staat de manier

van communiceren van hen centraal. ‘Beiden krijgen bij ons twee minuten om hun

zegje te doen,’ vertelt Reerds. ‘Vervolgens probeer je het gesprek steeds op een

ander, minder conflictueus, niveau te brengen. Het doel is te achterhalen wat er

achter het conflict zit.’ De bemiddeling wordt afgesloten met een

concept-convenant zodat de afspraken tussen de echtscheidingspartners op papier

staan. Daarna gaan ze naar de advocaat die het juridische deel afhandelt.

Kruisbestuiving

Man en vrouw komen bij de echtscheidingsbemiddelaar met de vraag: ‘Wij

willen scheiden, hoe pakken we dat aan?’ Ze zijn dertien jaar getrouwd, hebben

drie kinderen van zes, acht en elf jaar oud. Hij werkt, zij zit thuis. De

mediator loopt de procedure af: over het verloop van een scheiding, over de

werkwijze, over het contract waarin zakelijke dingen worden neergelegd, maar ook

het doel waarvoor mensen komen en de verantwoordelijkheden. De omgang met de

kinderen hadden de scheidende echtelieden al besproken: elke woensdagmiddag en

het ene weekend bij vader, het andere weekend bij moeder. Ze willen bij elkaar

in de buurt blijven wonen. Dan komt de alimentatie aan de orde. De vrouw wil –

de niet verplichte – partneralimentatie, want ze weet niet of ze zonder

diploma’s en ervaring een baan kan krijgen en ze wil de situatie thuis voor de

kinderen niet veranderen. De man vindt dat zij moet gaan werken. Doorvragend op

dat onderwerp blijkt dat de man het eigenlijk niet eens is met de scheiding; hij

voelt zich door zijn vrouw in de steek gelaten. Uiteindelijk kan de vrouw de

dwarsigheid van haar man beter begrijpen en ze komen aan de praat. De vrouw

maakt duidelijk waarom zij weg wil. Het leidt ertoe dat de scheidende partners

meer begrip voor elkaars positie krijgen, waardoor de uiteindelijke berekening

van het alimentatiebureau ook geen probleem meer oplevert. De man betaalt 1400

euro kinder- en partneralimentatie.*

Nog vóór echtscheidingsbemiddeling op de politieke agenda stond, waren de

problemen bij echtscheidingen in de spreekkamers van het algemeen

maatschappelijk werk (amw) allang bekend. Met als treurige slachtoffers vaak de

kinderen die verscheurd worden tussen hun ouders. Dus namen in 1997 twee

thuiszorgorganisaties in Midden Nederland (Weidesticht en Vitras), samen met de

kinderbescherming Utrecht het initiatief om een onafhankelijk bureau voor

echtscheidingsbemiddeling op te richten. Dat werd Parant. De vier mediators van

het bureau zijn ook maatschappelijk werkers bij Vitras en Weidesticht. ‘Wij zijn

goed in sociale vaardigheden en gesprekstechnieken,’ vertelt mediator en

maatschappelijk werkster Ellen Reerds over de oprichting zes jaar geleden. We

hebben een juridische scholing en scholing gericht op het specifieke van

scheidingsbemiddeling gedaan. Tevens hebben we een opleiding tot mediator

gevolgd en zijn geregistreerd bij het Nederlands Mediation Instituut.’

Ondanks de positieve berichten, veel publiciteit en politieke aandacht voor

mediation loopt het nog niet storm. Het aantal bemiddelingen van Parant is vorig

jaar wel verdubbeld naar 75 cliënten. Ook het aantal uren per cliënt is

gestegen. En er is een kruisbestuiving met het algemeen maatschappelijk werk.

‘We verwijzen naar elkaar,’ zegt Ellen Reerds. ‘Als echtscheidingscliënten

bijvoorbeeld geblokkeerd worden door bepaalde emoties waar ze individueel niet

mee verder kunnen, kunnen we ze naar het maatschappelijk werk verwijzen. En

omgekeerd kan het amw voorlichting geven over mediation.’

Neutraliteit

Een echtpaar in scheiding kan het niet eens worden over een

omgangsregeling voor de kinderen. Het is vijftien jaar getrouwd en heeft drie

kinderen (vijf, negen en dertien jaar). De man heeft een eigen bedrijf, de vrouw

werkt niet.. Hij wil de kinderen elk weekend, zij kan de kinderen dan door de

week hebben. De vrouw is het daar niet mee eens. Zij wil ook de ontspannen,

leuke dingen met haar kinderen doen die je in het weekend doet. De mediator

zoekt naar alternatieven: ‘Waarom wil je elk weekend de kinderen? Stel dat je

een dag minder zou gaan werken, hoe zou je dat kunnen aanpakken?’ Het blijkt

allemaal geen optie: de vrouw kan de kinderen een keer in de maand in het

weekend krijgen. Verder is met de man nergens over te praten. Uiteindelijk

blijkt tijdens de gesprekken dat hij zijn vrouw geen goede moeder vindt en geen

vertrouwen heeft in haar opvoeding: ze kan de kinderen niet aan. De vrouw kaatst

de bal terug en beticht haar man van weinig geduld en geen tijd voor de

kinderen. Er volgen scheldpartijen. Zij loopt weg, hij loopt weg. De mediator

probeert hen nog een keer om de tafel te krijgen, maar moet uiteindelijk

adviseren naar de advocaat te stappen. De kans is groot dat de Kinderbescherming

een onderzoek zal instellen om een omgangsregeling te bepalen.*

Niet iedereen kan geholpen worden met mediation, weet Ellen Reerds. Als er

al zoveel strijd is dat er geen enkele ruimte meer is voor elkaar, lukt niks

meer. Dan ligt een lange en slepende procedure voor de rechter in het verschiet.

‘Mensen moeten de wil hebben eruit te komen. Wij proberen ze dichter bij elkaar

te brengen. Door uit te zoeken wat het belang van beiden is en wat de uiterste

grenzen van de partners zijn. Alimentatie is altijd een heet hangijzer. Wij

maken gebruik van een bureau die op basis van de gegevens van de partners een

berekening maakt en met een of meerdere neutrale voorstellen komt. Dat werkt

heel goed.’

De mediator is neutraal en moet dat gedurende het hele proces blijven. Dat

blijkt niet altijd even gemakkelijk. ‘Het is mijn grootste valkuil,’ erkent

Ellen Reerds, ‘ik ben ook maar een mens. Je kan in een situatie komen dat je

partij gaat kiezen. Dat hebben de gesprekspartners haarfijn in de gaten. Het is

mij in de praktijk nog nooit gebeurd, maar in intervisies tijdens oefensituaties

merk je dat je ontzettend snel weg kunt glijden. Als dat gebeurt, moet je meteen

stoppen met de bemiddeling. Het wordt gevoeld door alle partijen en dan kan men

er gebruik van maken.’

Exacte cijfers over het percentage succesvolle bemiddelingen zijn er niet.

Vijf à zes van de tien bemiddelingen lukt, zo is de schatting. ‘Verder durf ik

niet te zeggen of zo’n convenant altijd stand houdt,’ zegt Ellen Reerds. ‘Wij

horen nooit meer iets terug van cliënten. Mensen zijn blij dat het achter de rug

is en verdwijnen uit beeld.’

Ondertussen wordt mediation steeds meer business. Onder de ongeveer

uitdijende groep mediators die er in Nederland rondloopt, zitten onder meer

advocaten, psychologen en accountants die zich hebben laten opleiden tot

mediator. De meesten staan – net als de Parant-mediators – geregistreerd bij het

Nederlands Mediation Instituut, NMA. Dat betekent dat je een erkende opleiding

tot mediator hebt gevolgd. Hiernaast wordt er een certificering voorbereid. Dan

wordt het certificaat gekoppeld aan permanente educatie, intervisie en

theoretische scholing.

Nu al zijn de kosten van de bemiddeling niet mals en variëren sterk. Parant

berekent op dit moment zeventig euro per uur. Als het om mediation in het

bedrijfsleven gaat, varieert een uurtarief meestal van honderd tot tweehonderd

euro.

Vooralsnog lijkt de bedrijfstak-in-ontwikkeling niet te stoppen. Zeker niet

als de politiek besluit echtscheidingsbemiddeling verplicht te stellen. En als

eind dit jaar aan de hand van het eindrapport over ‘mediation naast rechtspraak’

van het ministerie van Justitie wordt besloten om mediation meer te gebruiken in

plaats van rechtspraak.

*Situatiebeschrijvingen uit de praktijk van Parant./Carolien

Stam