‘In de zorg- en welzijnspraktijk zie ik veel betrokken teams’, zegt psycholoog en teamcoach Annemieke Figee. ‘Zij leggen hun hart en ziel in hun werk en zijn onderling ook vaak heel hecht. In teams zie je vaak ongeschreven regels; overwerken is vaak de normaalste zaak van de wereld bij zelfsturende teams. Ook gaat de cliënt vaak voor alles, soms zelfs voor het organisatiebelang. Een andere ongeschreven regel is bijvoorbeeld: we mogen in dit team behoorlijk veel klagen, niemand zegt daar wat van.’

Eigenwijs team

‘Er bestaan ook eigenwijze teams’, vervolgt Figee. ‘Zij vinden dat zij eigenlijk de enige zijn die echt snappen wat cliënten nodig hebben. Vaak is dat ook zo, maar het gevaar is dat deze teams daardoor weinig meer openstaan voor andere visie. In de praktijk zie je dan nog wel eens dat teams met veel weerstand instemmen met het beleid, maar zich er in de praktijk  weinig van aantrekken: ja zeggen, maar nee doen. Uiteindelijk levert dat voor de cliënt een onduidelijke situatie op.’

Klagen

Wat teams volgens de psycholoog soms te leren hebben, is dat ze beter hun verantwoordelijkheid kunnen pakken. Door toch te doen wat de organisatie wil. ‘In plaats van te vervallen in geklaag over het beleid, kunnen teams beter hun energie steken in het verzamelen van goede feedback uit de praktijk zodat je uiteindelijk met argumenten kan onderbouwen waarom een maatregel wel of niet werkt. Teams die toch hun eigen gang blijven gaan en daar alleen maar over klagen, blijven in de problemen hangen. Daar wordt de teamcultuur niet leuker op, zo lekt de energie alleen maar weg. Bovendien wordt er vaak slecht geluisterd naar geklaag, waardoor er niet veel verandert met deze strategie.’

Jij werkt als welzijnswerker op je eigen manier en de gezinswerker doet het weer anders. Dan is er misschien nog een ouderenwerker en een maatschappelijk werker of een trajectbegeleider in je wijkteam. Hoe krijg je die disciplines samen?

Leukste team

Zo ziet Figee ook zorg- en welzijnsteams die zichzelf vaak “het leukste team op aarde” noemen. ‘Zij willen het werk vooral gezellig houden en dat komt niet altijd ten goede van de kwaliteit van het werk. Meestal is zo’n team weinig reflectief en durven de teamleden elkaar maar moeilijk op iets aan te spreken. Het moet natuurlijk wel gezellig blijven. Dat kan verstikkend werken en ook roddelgedrag veroorzaken’, weet Figee.

Effect

Het is daarom belangrijk om je als team af te vragen: hoe doen wij dit eigenlijk? Zijn er ongeschreven regels of hardnekkige patronen in ons team? En wat vinden wij hiervan? ‘Maak eens een top 5 van ongeschreven regels’, adviseert Figee. ‘En praat erover welk effect deze hebben op het dagelijkse gedrag.’ Het hoeft bovendien helemaal niet zo te zijn dat ongeschreven regels  per definitie negatieve gevolgen hebben, benadrukt Figee. ‘Sommige teams hebben als norm: we gaan voor niet minder dan een 8 als het de kwaliteit van onze zorg betreft.  Dan is er juist sprake van positieve groepsdruk en die werkt heel positief voor het resultaat. Het is alleen belangrijk dat je patronen herkent en bespreekbaar houdt zodat je ook onwenselijke patronen opspoort.’

Met de volgende stappen kun je ongeschreven regels in jouw team bespreekbaar maken:

Stap 1: Schrijf de ongeschreven regels op

Iedereen in het team schrijft de ongeschreven regels op die zij ervaren. Bijvoorbeeld: het is een ongeschreven regel dat we buiten werktijd wel eens een boodschap voor een cliënt meenemen. Of: het is een ongeschreven regel dat we ook wanneer we vrij zijn toch bereikbaar blijven voor collega’s.

Stap 2: Maak samen een top 5

Bepaal samen welke 5 regels het meest invloed hebben op het werk of die het vaakst aan de hand zijn. Bespreek met z’n allen het effect van deze regels en of dit effect gewenst of ongewenst is.

Stap 3: Bespreek hoe de regels in stand worden gehouden

Bespreek hoe jullie er met z’n allen er bewust of onbewust voor zorgen dat de regels in stand houden.

Stap 4: Bepaal van welke regels jullie af willen

Welke regels willen jullie eigenlijk niet meer volgen? Probeer die regels te herschrijven en ook hoe jullie het gaan aanpakken om deze verandering te maken.

Annemieke Figee schreef samen met Léonie van Rijn (beide psycholoog en teamcoach) het boek Groepsdruk, in tien stappen naar succesvol teamgedrag. Lees hier meer informatie over het boek >>